Vaderlandsch museum voor Nederduitsche letterkunde, oudheid en geschiedenis. Deel 1

[p. 441]

Kamers van rhetorika.

VI. De Kamer van S. Rochus, te Dendermonde.

Hier voren, bl. 109, maekte ik een stuk bekend, waerby de leden van Sint-Rochus kamer, te Dendermonde, voor den Raed van Vlaenderen gedagvaerd werden, uit hoofde van een spel of farce, waerin zy met de Gentenaren den spot hadden gedreven. Sedert had mijn vriend, de heer advokaet Gaillard, die met het rangschikken van het belangrijk en uitgebreid archief van dat voormalig Hoog Gerechtshof belast is, de goedheid eenige opzoekingen te doen. Doch hy vond niet anders dan de volgende aenteekening geschreven in eenen kladboek gehouden door de Fiskalen, waeruit blijkt, dat er aen de zaek geen verder gevolg werd gegeven. Waerschijnlyk gebeurde zulks omdat niet alleen de leden van de kamer van Sint-Rochus, maer tevens ook de burgemeester en schepenen van Dendermonde daerin betrokken waren.

[p. 442]

Zie hier wat men in dien kladboek leest:

Den Raet ende Procureur-generael van Vlaenderen, heesschere causa officii.
Burghmeester ende Schepenen der Stede van Dendermonde, mitsgaders Jacob van der Doot, Hillewaert de Clercq, Pieter van Melle, Jan Joos, Dominicus Lannoy, Charel Heyl ende Jacob van Hoorenbeke, alle tot Dendermonde, verwerders,
ter cause van farse oft spel gespeelt tot Dendermonde,
den x 9^bre 1679 gheordonneert personelyck te compareren.
Den........⁽¹⁾ hebben de verweerders op de requeste by hemlieden ghepresenteirt in Syne Majesteits grooten Raede, becomen staet van proceduren, daerby tenderende tot revocatie van saecke, ende gheordonneert daer te laeten.

Deze laetste woorden, die ik hier in cursief heb doen drukken, zijn door eene andere hand bygeschreven.

Of men nog ooit op het spoor van dat hekelachtig tooneelstuk zal komen valt te twyfelen.

(1) Aldus in den kladboek, men heeft den dag niet ingevuld.

VII. Maria ter eere, te Gent.

Toen ik hiervoren⁽²⁾, schreef over het geschil, hetwelk, ten jare 1509, oprees omtrent het dragen der Leliebloem op de mouwen der leden van deze gilde, haelde ik slechts de verhandeling aen, welke door den heer Blommaert, in het eerste deel van het Belgisch Museum verscheen. Over de kamer van Marie t'eere of Maria ter eere moet vooral geraedpleegd worden de, in 1838, verschenen Beknopte geschiedenis der Kamers van Rhetorica, te

(2) Bl. 111.

[p. 443]

Gent, van gemelden geleerde⁽¹⁾, alwaer men⁽²⁾ eene opgave aentreft van oorkonden betreffende Maria ter eere, welke nog in de eerste jaren dezer eeuw, in het archief van St-Jacobskerk, alhier, voor handen waren⁽³⁾.

Het schijnt echter, dat er van die talryke bescheeden thands in gemelde kerk weinig meer te vinden is⁽⁴⁾. De meeste originele akten zijn sedert van daer verdwenen en wijd en zijd versukkeld. Zoo berust een der door den heer Blommaert aengegevene stukken op het Historisch Museum dezer stad, hetwelk ten stadhuize door de Commissie voor de bewaring der historische Gedenkstukken aengelegd is.

In afwachting dat de overige teruggevonden worden, neem ik het hier zeer geerne op.

Allen denghonen die dese presente letteren zullen sien oft hooren lesen, Scepenen ende Raed vander stede van Ghendt saluut met kennessen der waerhede. Doen te wetene dat naer de questie, different ende gheschil voor ons upstaende ende gheroert in Cameren, tusschen Jan de Mets, dekin in desen tijt vanden gheselscepe ende gulde van Marien theeren, in sente Jacops kercke, metgaders den meesten deel vanden supposten ende guldebroeders vanden zelven gulde, als eene vande vier Cameren vander edelder aerte ende conste van Rethorijcken binnen deser stede, ter eender zijde, Ende Jan de Rouck, Jacob Boelins ende huere complicen, totten ghetale van achte ofte neghene ghuldebroeders ende nu ter tijt proviserers vander voorn. ghulde, ter andere, Spruutende ende toecommende uut causen dat de voorn.

(1) Willems heeft in zijn Museum, om welke rede weet ik niet, slechts de verhandeling des heeren Blommaert, en niet de belangryke bylagen die daer toe behooren, opgenomen. Deze laetste komen slechts voor in de afzonderlyk gedrukte exemplaren der Beknopte geschiedenis.

(2) Bl. 44.

(3) De heer Blommaert heeft deze opgave getrokken uit handschriftelyke aenteekeningen van Hye-Schoutheer, op het stedelyk archief berustende.

(4) Kervyn de Volkaersbeke, Rapport sur l'état des Monuments historiques et artistiques de la ville de Gand. Église de Saint-Jacques, in den Messager des Sciences historiques van 1851, bl. 444.

[p. 444]

dekin met zijnen adherenten versochte den voors. Jan de Rouck, Jacop Boelins ende huere complicen bedwonghen ende ghecondempneert te werdene, als proviserers dese jaerschare, up huerlieder mauwe te draghene de blomme van borduere ofte lelyetack, besayt met achtiene letteren M.M., zo tselve uut crachte van zekere letteren van ordonnancie van Scepenen den voorsaten, in daten vanden tiensten in Wedemaendt xv^c ende tiene, alhier te wette gheexhibeert, oynt zindert wel gheuseert ende onderhouden hadde gheweest, ende boven dien ooc dat zij vulcommen ende onderhouden zouden de broederlicke jonste, conversatie, minne ende eendrachtichede metten anderen drie cameren van Rethorijcke binnen deser stede, ende volghen de dien te presenterene den wijn, te lovene, ende andere solempniteyten te onderhoudene ter eeren van elc vanden voorn. drie Cameren van Rethorijcken, up huerlieder dach vander kuere, zoomen ooc tzelve zekeren termijn van jaren gheobserveert hadde ende ghelijc elc vanden zelven drie cameren hemlieden ende huerlieder gulde jaerlicx deden; Daer jeghens de zelve Jan de Rouck, Jacop Boelins, met huere complicen hemlieden opposerende, zeyden dat zij dies onghehouden zijn moesten, emmers nopende den draghene vanden lelietack upde mauwe, ghemerct dat zij de meeste menichte waren vanden proviserers ende eedt vander voorn. gulde, die thuerlieder incommene int voorn. gulde niet voerdere verbonden en waren dan naer dinhouden vande ouden confirmacien, dewelcke bij expresse verclaersde dat men tselve draghen zoude onder anden naet vander sleppe van huerlieder keerels, daer buten zij niet gaen en wilden als in de andere naervolghende contrarie ordonnancie niet gheaccordeert hebbende, noch ooc van ghelijcken in dandere costen ofte boeten diemen useerde te doene ende stellene ten daghe vander kuere van elc vanden voorn. drie anderen cameren van Rethorijcken int loven ende anderssins, hoewel zij in de presentacie vanden wijne wel te vreden waren naer doude costume, ende hendelic zo dat elc vanden voorn. partien met meer redenen daer toe allegierende, bleven ende persisteerden in huerlieder voorgaende conclusien. Ghesien ooc de letteren ende ordonnancien bijden voorn. dekin ter verifficacie van zijnen voortstelle overgheleyt ende anmeerckende dat de voorn. vier cameren van Rethorijcken ter eeren van deser stede onderhouden ende gheinstitueert zijn, dat die ooc elcanderen eere ende bijstant bij presentacien ende anderssins behoeren te doene, dwelcke niet en behoert vermindert te zijne. Ende boven dien dat de andere voorn. drie cameren useren ende ghecostu-

[p. 445]

meert zijn huerlieder borduere te draghene boven up huerlieder mauwe, ende niet ondere ande sleppen. Wij, over ende inden name vander voors. stede, up al dies in dese sake behoert gheconsidereert te zijne, ghelet hebbende, bij rijphede van rade, Hebben ghewijst ende ghecondempneerdt, wijsen ende condempneren bij desen den voorn. Jan De Rouck, Jacop Boelins ende huere complicen, proviserers nu ter tijt vander voorn. gulde van Marien theeren, nietjeghenstaende huerlieder opposicie, te draghene up huerlieder mauwe den lelyetack ende blomme van borduere, zulc alst inde voorn. ordonnancie vanden jare xv^c tiene verclaerst staet; Ende boven dien, ooc te onderhoudene ter feeste ende ghecostumeerde daghen van elc vanden voorn. anderen drie Cameren, de presentacie vanden wijne, de maniere van lovene ende andere solempniteyten, zulc ende in alder manieren alst int leste voorledene jaer ghedaen ende gheuseert es gheweest, zonder eeneghe veranderinghe. Behoudens ende welverstaende dat van alle andere pointen ende artielen van laste, ofte anderssins, indien daer eeneghe zijn bij die vand. voorn. ghulde van nieux upghestelt, buten huerlieder confirmacien ende ordonnancien, alzo verre als die bij ons of onse voorsaten in Wette niet gheoctroyeert ende gheconfirmeert en zijn, De voorn. ghuldebroeders van Marien theeren daerin niet verbonden en zijn ofte bliven die te moeten onderhoudene, ten zij bij huerlieder goeden wille ende consente ofte alzo langhe alst hemlieden goedt dijncken zal. Ghegheven in kennessen der waerheden, onder den seghele van saken der voors. stede van Ghendt, den xviii^en dach van Lauwe, int jaer duust vijf hondert ende zeventiene.

Het stuk is op de plooi geteekend:

Vutendale.

Het origineel op perkament is voorzien met den, gedeeltelyk gebroken, stedelyken zegel, in groen was, hangende aen eene dubbele strook van perkament.