Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1874

[p. 67]

Emma.
Door Bato van de Maas.

Zij was de vierde in een gezin van twaalf dochters en een zoon. Zij was de schoonste. Haar lief, bescheiden kleed sloot om haar volle gestalte zoo ernstig en bevallig. Van haar fraai gelaat en uit haar zachte, sprekende oogen stroomde een glans over haar geheele wezen. Allen, die om haar waren, deelden daarin. Want het was niet de glans die van elke schoone vrouw op haar omgeving neêrdaalt en vaak zoo koud kan zijn - maar 't was als zonneglans, die warmte, gloed, geluk en leven schenkt. Hoe kon het anders, daar zij elks vreugd en toevlucht was. Zij had, gelijk haar drie oudste zusters, gestudeerd voor onderwijzeres en was, als deze, geslaagd. Terwijl de ouders nog leefden, de vader nog in zijn kracht was, bleven zij allen te huis. Hier was genoeg te doen. Vreemde hulp kon niet betaald worden. Dan overkwam 't aan de oudste zuster wel eens, dat zij liever lazen om zich verder te oefenen, maar ook, als het druk in 't huishouden was, en de bedrijvige moeder overal moest zijn. Emma was dan haar moeder steeds trouw ter zijde en maakte door haar groote vlijt en handigheid de hulp der oudere zusters minder noodig. De kleintjes hingen aan haar hals. 't Was een aantrekkelijk gezin. Liefde en vroolijkheid bezielden de woning. De vader gevoelde het juk der zorgen niet dat hij droeg voor zulk een zwaar huis-

[p. 68]

houden zonder andere middelen dan die het werk zijner handen opleverde. Zijn veerkrachtige vrouw hielp blijmoedig hem alles dragen en geen kind was er, dat in eenig opzigt werd verwaarloosd; integendeel daalde de zegen der liefdevolle samenwerking in dubbele mate op elk kind neder. Waar moeder niet zijn kon, daar was Emma met een hart vol liefde. En altijd vond zij aan den woeligsten dag nog een stil uurtje voor eigen oefening. Want dit bleef altijd levensvraag. Vader en moeder hadden in de eerste plaats voor onderwijs gezorgd, opdat de nood hun kinderen niet mocht overvallen als een dief in den nacht. Dit onderricht moest op den leeftijd, dien de oudsten nu bereikt hadden, door haarzelve worden voortgezet. Zoo klommen al de volgende meisjes reeds op om óók dit gulden tijdperk te bereiken, toen de groote slag viel. De werkzame moeder die in de eerste plaats de ziel was van 't geheel, bezweek in haar veertiende bevalling. Met al de veerkracht, die het hart eener dochter kan aangrijpen na zulk een vreeselijk ongeval, trad Emma in de ledige plaats. Het vroolijke, levendige huis was als uitgestorven. Elk kind treurde. Geen rouwkleed kon uitdrukken, wat in deze gebroken harten omging. Het gejubel van gezond, vroolijk bloed had plaats gemaakt voor het zwaarmoedig ruischen van treurwilgen, aangewaaid door den killen adem des doods. Noch de oudsten, noch de jongsten, noch Emma weerhield haar tranen. Allen schreiden lang en innig op het graf eener zoo weldadige moeder. Slechts langzaam liet zich de veerkracht der jengd bemerken. Slechts langzaam kwam er weder leven in het huis. Schreiend, maar moedig trachtte Emma haar te vervangen die onvervangbaar was; zij trachtte de kinderen op te beuren en in de vorige orde het gezin zijn loop te doen volgen. Viel dit hij de jeugd lichter, niet alzoo bij den vader, die weinig geschreid maar des te meer geleden had en bleef lijden. Bij hem geen veerkracht der jeugd. Bij hem baatten geen troostredenen. Wat Emma ook mocht aanwenden om hem het verlies zooveel mogelijk te vergoeden door de trouwe bestiering van het huishouden, de kleine te verzorgen, met de grootere samen te werken om hem zijn dagtaak te verlichten, - niets mocht baten. De sterke hoom had zijn steun verloren. - Hij kwijnde weg na den ontzettenden slag; andermaal sloeg de storm des levens het geheele herrijzende gezin ter aarde.....

[p. 69]

Emma was toen twintig jaar, haar jongste zus zeven. De zorgelooze onder haar oudere zusters had zij door haar liefderijk, trouw hart aan zich verplicht. Zij volgden haar wenken. Allen gingen naar de stad en bleven daar samen wonen, inkrimpende wat de eer gedoogde. De grootere kwamen op goede scholen of in flinke families terecht en als de dag om was, waren zij eendrachtig bijeen. Zij bleven in 't zelfde huis en de liefde was, wel verre van met de ouders ten grave gedaald, als verdubbeld in dit verblijf der weezen. Wat velen onmogelijk schijnt, werd hier verwezenlijkt. Onafhankelijk van familie en vrienden, voedden deze kinderen elkander op en erlangden een eervolle plaats in de samenleving. Maar niet zonder zorg en leed. Niet zonder opoffering van eigen bijzondere inzichten en wenschen. Toen Emma even twee en twintig jaar was, kwam de vriend van haar eenigen broeder tot haar met een huwelijksaanzoek. De jongeling was de eenige zoon van zeer bemiddelde ouders, een rond, beminnelijk karakter, dat zij al jaren had gekend en leeren schatten. 't Was een ontzettend oogenblik voor haar. Zij waren alleen. Zij wist dat zij in haar hart hem lief had en hij betuigde eenvoudig maar onverzettelijk dat zij elkander voor hun geluk niet konden missen. Het schoone meisje beefde. Voor baar verbeelding trok een gansch Arkadië voorbij. Zij gevoelde al het heilige van haar geluk; o, liefelijke toekomst! o, onbeschrijfelijke weelde!....Doch slechts een oogenblik sleepten die beelden haar mede. Trillend maar besloten sprak zij: ik kan niet - ik mag niet....Zij had nog meer willen zeggen, maar zij hijgde naar lucht. Hoe hij smeekte of opheldering vraagde, hoe hij bad haar zwarigheden te mogen weten - vergeefs. - Dien avond op haar kamer gekomen, waar ook haar jongste zuster sliep, viel zij op haar knieën en slaakte, diep zuchtend, de hartverscheurende woorden: ‘o God, dat was de wensch mijns levens!....’ Maar reeds op het zelfde oogenblik kuste zij het meisje wakker, dat zich verwonderde toen Emma haar op eens vraagde: ‘niet waar, zus! gij zijt nog geen tien?’....

Haar blinkende, bezielende verschijning bleef de vreugde van het huis nog twee jaar. Toen zegepraalde 's jongelings liefde over haar bekommernissen. Hoe was dat gekomen?

De jongste had niet nagelaten haar wedervaren van dien avond aan haar oudste zusters te vertellen. Dezen hadden niet veel bemerkt van alles wat er was omgegaan met en in Emma.

[p. 70]

Zij waren altoos zoo gewoon, haar maar voor alles te laten zorgen, en Emma deelde wel altijd haar vreugd met haar, maar haar strijd hield zij voor zich alleen. De oudste echter hield te innig veel van Emma om na het gehoorde niet krachtiger in haar rechten en plichten te treden. Zij deed het voorzichtig. De liefde is bescheiden. Zeer langzamerhand en ongemerkt nam zij de zorgen op zich voor de kinderen, die nog opleiding noodig hadden. Van lieverlede deed zij Emma opmerken, dat zij niet meer zoo hard tobben moest, daar nu immers 't ergste geleden en wat rust noodig voor haar was. Eindelijk, eindelijk, in een vertrouwelijk oogenblik, wees zij Emma op den jongeling, op zijn ouders die zich gekrenkt hadden gevoeld door haar weigering. En hiervoor althans ook zorgde deze oudste zuster, dat Emma zich niet zou mogen beroepen op haar plicht jegens de onverzorgde kinderen. Het geschiedde weinig tijd daarna, dat Emma weder door den jongeling werd verrast te midden van haar bezigheden. Zij beefde niet meer. Haar schoone mond glimlachte tot den overgelukkige, die met haar beide handen in de zijne haar toefluisterde: ‘gij zegt niet meer neen, Emma! Er is voor alles gezorgd en zoo gij nog iets te doen vindt, gij weet, dat ik u helpen zal....’

Dien avond op haar kamer gekomen, viel zij op haar knieën en dankte God. Zij dacht daarbij aan haar onvergetelijke ouders; tranen biggelden langs haar edel gelaat. Welgemoed stond zij op van haar gebed en peinste een wijle. 't Arkadië van toen keerde weder met al zijn zonlicht en zijn blijdschap en poëzie. Haar gelaat was het verheerlijkt gelaat der bruid, naar de toekomst gericht in al den glans der maagdelijke reinheid en der zusterwaarde; het gezang der dankharen ruischte om haar heen als haar bruiloftslied: liefdetoonen, ter eere van een liefdevol leven.