Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1873

[p. 314]

Een geheim gezelschap aan het Hof van Max III Joseph van Beijeren.
Door Dr. G.D.J. Schotel.

In het jaar 1745 werd, kort na den dood van keizer Albert (20 Januarij), door de 21jarige prinses Maria Antonia van Beijeren, dochter van den overleden keizer, zuster van den regeerenden keurvorst Max III Joseph, te München een geheim gezelschap gesticht, dat den naam droeg van Gezelschap der Inkas of van de Orde der Vriendschap.

Wij weten niet welk reiziger of welk boek de aandacht der prinses op den ouden Peruviaanschen staat vestigde, doch zeker is het dat de schilderachtige voorstellingen van het idyllisch leven van dat volk diepen indruk op haar maakten; zoo zelfs, dat het verlangen hij haar ontstond, eene vereeniging van mannen en vrouwen te stichten, die de volkomen eensgezindheid en onschuld van dat volk navolgde, en als den toestand der eerste menschen in het paradijs wederom in 't leven riep. In den aanvang bestond die geheime vriendenbond slechts uit weinige leden. De prinses zelve was grootmeesteres, de keurvorst grootmeester, de hertogin Maria Anna, gemalin van hertog Clemens van Beijeren, dochter van palzgraaf Joseph Karel van Sulzbach, rathin, hertog Clemens, raad, prins Frederik van Tweebruggen (vader van den lateren koning Max Joseph) en de vorst van Furstenberg, waren ridders. Men kon te recht zeggen (schreef een ongenoemd lid) dat dit wel het uitgelezendste gezelschap was, daar niemand tot den

[p. 315]

vriendenbond werd toegelaten, tenzij hij nadrukkelijk bewezen had voor waarachtige vriendschap vatbaar te zijn. Volgens de statuten moest men omtrent elkander de hartelijkste vriendschap koesteren, maar niet meer; in geval een ridder of een ridderin elkander aan hun pligt herinnerden en men zich niet verbeterde, moest men de orde verlaten. Zulks moesten ook zij die niet het diepste stilzwijgen bewaarden omtrent alles wat er in de bijeenkomsten omging en hetgeen men elkander toevertrouwde. Alle broeders en zusters moesten elkander behulpzaam zijn, zich geen magt over elkander aanmatigen, wanneer zij verschil hadden het vereffenen, of door de grootmeesteres laten beslissen; twee dagen waren aan feesten toegewijd: de dag der stichting en de verjaardag der grootmeesteres; ook hield men op deze dagen kapittel.

Geen broeder of zuster, die in eenige liefdebetrekking tot een der leden stond, werd tot de orde toegelaten.

Op het zegel der orde waren deze woorden gegraveerd: La fidélité me mène; het parool was Sincère; het ordeteeken een Inkasring in granaten gevat met een grooten steen in het midden, waarop de woorden L'ordre de l'amitié en Maria Antonia er tusschen gegraveerd waren. Die ring moest men aan den kleinen vinger der linkerhand dragen en nimmer afleggen. De door de grootmeesteres opgelegde straf bestond uit eene geldboete, die aan de armen werd geschonken. Elk lid had een bondsnaam. Zoo heette de stichteres Sans quartier, de keurvorst Discret, Maria Anna Constante, hertog Clemens Timide, Prins Frederik Prévoyant, de vorst van Fürstenberg Solide. Dit eerste kapittel werd in een gondel op het kanaal van den slottuin te Nymphenburg gehouden en eenstemmig prinses Karolina van Hessen-Darmstad met den bijnaam Affable en de prinses (Antonia?) van Thurn en Taxis, met den bijnaam Estimable, aangenomen. Bij de plegtige aanneming moesten zij zweeren de statuten te onderhouden en elkander met de innigste en hartelijkste vriendschap te bejegenen. De vorst van Fürstenberg werd tot kanselier der orde aangenomen. Toen de prinses Maria Antonia met den keurprins Frederik Christiaan van Saksen huwde, (20 Junij 1747) werd de zetel van den bond naar Dresden overgebragt en aldaar kapittel gehouden. De te München gevestigde tak verkreeg den naam van La langue de Bavière. In het eerste kapittel, te Dresden gehouden, werd, op voorslag der grootmeesteres, den Sardinischen gezant aan het hof van Dresden,

[p. 316]

Charles von Serron, tot lid aangenomen en besloten na den dood van een lid zijn ring aan de stichteres terug te zenden. En daar de gravin Kaiserstein gestorven was, zonder dat de ring was teruggegeven, ontving de vice-kanselier L'incorruptible bevel, den kanselier Le Solide op te dragen hem op te eischen. In de tweede zitting werd de bondseed vernieuwd, verder tot de opname van den graaf en de gravin Rex, wegens hunne uitstekende en algemeen erkende verdiensten, besloten; welke opname met veel plechtigheid geschiedde. In de derde zitting werd haar den naam van Aimable, hem die van Inébranlable gegeven. Aan het slot van de protokol las men dat het gezelschap na zoo vele ceremoniën zich eindelijk paarsgewijze en qualité de chevalier et chevalière verwijderde.

Dat vriendschapsbond was geheel in den geest der 18^de eeuw; een kind des tijds, toen zich het gevoelsleven en de sentimentaliteit algemeen ontwikkelde, en werd ook elders nagevolgd.