Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

[p. 353]

Boekbeschouwing.

Wat dunkt u van den Christus? Leerredenen door W.L.F. Moltzer, predikant te Groningen. Te Appingadam, bij J. Smedes Houwerzijl, 1864. In post 8vo, 127 bladz. Prijs ƒ 1.00.

De opdragt van dit zestal preken aan des schrijvers vader op diens tachtigsten jaardag bekleedt tevens de plaats van een voorberigt. Als zijn standpunt geeft de opsteller op ‘den gulden middelweg, of liever het evangelisch en apostoliesch christendom;’ als zijn doel met deze uitgave, ‘de levensvraag voor den christen, in deze dagen, mede te beantwoorden, èn ter geloofsversterking van velen, èn ter openbaring van zijne eigene overtuiging aangaande den persoon, de verdiensten en de eeuwige heerlijkheid van zijnen Heer.’ Plaatst hij de vraag: ‘wat dunkt u van den Christus?’ aan het hoofd dezer verzameling, zij is in zoover op het geheel toepasselijk als zij naauw zamenhangt met eene andere: ‘wat dunkt u van u zelven?’ En wij zouden den Groningschen evangeliedienaar onregt aandoen, als wij verzwegen, dat het christelijke, stichtelijke, nuttige leerredenen zijn die hij geeft; leerredenen, die, zoo zij al kennelijke getuigenis afleggen van den invloed dien ‘Groningen’ op hem heeft uitgeoefend, toch ook getuigenis dragen van een helder inzien in en eene warme voorstelling van het evangelie, zoo als het aanschouwelijk is in Hem, die er niet alleen de verkondiger van was, maar ook het middelpunt van is.

Een eigenlijk polemisch karakter moesten deze toespraken tot de gemeente niet hebben, volgens des schrijvers plan en zijne in ons oog juiste opvatting van het doel der evangelieprediking. Ver de meeste zijn ook aan dat beginsel getrouw, met name: I, Altijd dezelfde Heer (Hebr. XIII:8); II, De belijdenis van den Christus als den Zoon Gods (Matth. XVI:15-17); IV, De algenoegxame Zaligmaker (Joh. IV:10-14); V, Altijd bij den Heer (Joh. XVII:24a); VI, Heeft de Christus bij ons geloove gevonden? (Luk. XVIII:8b). No. III echter: De teekenen der heerlijkheid van den Christus (Matth. XV:32-38) handelt in een afzonderlijk deel over de geloofwaardigheid der wonderverhalen. Indien er bij de beperktheid van ons voor-

[p. 354]

stellingsvermogen trappen in die verhalen mogen worden aangenomen, kiest Moltzer een der zwaarste om aan te nemen: de wonderbare spijziging. Hij glijdt echter geheel en al heen over het wezenlijke bezwaar, dat er, men moge het ontveinzen of niet, gelegen is in eene eigenlijke vermeerdering der stof. Op de bruiloft te Kana is het alleen eene wijziging der eigenschappen van de stof, bij het genezen van zieken een verhaast en zonder tusschenkomende hulpmiddelen termineren van een natuur-proces, - en zoo met andere. Maar de ‘wonderbare spijziging’ heeft een scheppend karakter, en dit is inderdaad van zoodanigen aard, dat men er wel eene houtsnijdende apologie van mag verwachten uit den mond van eenen leeraar, die juist dat wonder kiest ten tekst om Jezus' wonderen als teekenen zijner heerlijkheid te doen beschouwen. Wij herinneren ons eene leerrede onder de ‘Nagelatene’ van prof. van Oordt, over ‘de wonderen van Jezus als teekenen zijner heerlijkheid,’ naar aanleiding van het veranderen van water in wijn, Joh. II. We willen nu beide preken niet met elkander vergelijken; dat zou verkeerd wezen, al ware het alleen omdat de laatst aangeduide is opgesteld voor dat de wonderenbestrijding zoo tot de gemeente was doorgedrongen. Maar hierom ook juist hebben wij regt om te verwachten, dat Moltzer, deze preek in dezen bundel opnemende, althans iets degelijks over de wonderverhalen zal zeggen. Op geen punt evenwel heeft hij ons zoo teleurgesteld als op dit. Slechts ééne bladzijde wordt besteed om in substantie te zeggen: Jezus persoonlijkheid zelve is het grootste wonder; als wij aan eenen God gelooven die boven de natuur staat, erkennen wij reeds het bovennatuurlijke; als men wonderen ontkent, zal dan de geloofsovertuiging van ver het grootste gedeelte der christenheid gedurende 18 eeuwen met ééne pennestreek worden weggevaagd? Voorts: men is het bewijs voor de bewering dat wonderen onmogelijk zijn, nog altijd schuldig gebleven, want de natuurwetten zijn niet als in een wetboek opgeschreven, waar ieder ze lezen en beoordeelen kan, en al de natuurwetten en natuurkrachten zijn nog niet bekend. Wat daarmede strijdig zich vertoont, schijnt zulks alleen wegens onze onkunde. Ook waren de wonderen door Jezus verrigt voor Hem geene tegennatuurlijke daden; zij waren natuurlijke werkingen der in Hem wonende Godskracht.

Dit laatste is volkomen waar, maar al het voorafgaande doet

[p. 355]

weinig af. ‘Wie zal zeggen wat tegen de natuurwetten strijdt?’ vraagt de redenaar. Maar die vraag, zoo als zij daar staat, is, hoe vaak ook gedaan, eene ongerijmde vraag. Om haar te kunnen beantwoorden zou men bekend moeten zijn met ‘de natuurwetten’ als concreet geheel; dat wil met andere woorden zeggen: men zou God zelf moeten wezen. Er zijn voorzeker natuurwetten die ons menschen wel altijd onbekend zullen blijven, omdat zij betrekking hebben op gedeelten van het heelal, welker geheele wijze van bestaan niet binnen het bereik van het menschelijke voorstellingsvermogen ligt. Maar bovendien kan men op het standpunt onzer kennis gerust zeggen, dat sommige dingen bepaald in strijd zijn met de eene of andere ons bekende natuurwet. Wat b.v. in strijd zou zijn met de zwaartekracht is in bepaalden strijd tegen iets dat de uitgestrektste waarnemingen ons als eene natuurwet doen kennen. Maar die wet zou daarom niet opgeheven zijn of uit het onbeschrevene wetboek der natuur moeten worden uitgeschrapt, indien bleek dat er voorwerpen bestaan, op welke deze natuurwet niet in dier voege toepasselijk is, dat, even als bij de overige ons bekende zelfstandigheden, de natuurkracht die wij zwaarte noemen, eene onderlinge aantrekking plaats vindt, zoo de natuur van gene zelfstandigheden medebrengt, dat er juist een oogenschijnlijk tegengesteld verschijnsel door wordt teweeg gebragt, maar dat toch in den grond met de wet zelve in overeenstemming is. De wijze waarop de zwaartekracht in zoodanige zelfstandigheden werkt, hangt dan, zoo als blijkt, van de natuur dier zelfstandigheid af.

Men komt aldus wel tot hetzelfde resultaat, dat het altijd voorbarig blijft de gevolgen te algemeen te maken van hetgeen onze nog altijd beperkte kennis van de natuur ons leert; maar wij ontgaan de feil om de wetten zelve niet te onderscheiden van de wijze waarop wij ze doorgaans zien werken. De scheikunde noodzaakt ieder oogenblik om die onderscheiding in het oog te houden, en niets geeft ons regt om voorbarige gevolgtrekkingen af te leiden uit hare verwaarloozing.

Overigens herhalen wij de gunstige getuigenis, hierboven aangaande deze preken gegeven en elke afzonderlijk geldende. Wat het geheel en den onderlingen zamenhang betreft komt het ons voor, dat zij niet met het oog op éénheid zijn opgesteld, gelijk er aan den eenen kant nog al herhalingen u voorkomen

[p. 356]

en aan de andere zijde zaken zijn voorbijgegaan, die noodwendig tot de vraag: ‘wat dunkt u van den Christus?’ behooren. Elk op zich zelve opgesteld zijn zij blijkbaar later zamengevoegd; indien men den bundel als geheel aan den titel toetst en aan hetgeen de opdragt doet verwachten, komt men tot een oordeel, dat daarom niet onbillijk is, dewijl de auteur zelf het heeft uitgelokt, maar dat niet mag weerhouden van regt te doen aan de waarde der afzonderlijke preken.