Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

Herinneringen uit de loopbaan van een Indisch officier; door W.A. van Rees. Twee deelen met platen; tweede serie. 's Gravenhage, bij M.J. Visser, en Leiden, bij de firma van den Heuvell & van Santen, 1865 (1864). In gr. 8vo. Prijs ƒ 4.75.

Nog verkeerende onder den indruk der allergunstigste stemming waaronder ref. door het eerste gedeelte van dit aangekondigd werk van van Rees is gebragt, vervult hij de aangename taak, ook dit tweede gedeelte der algemeene aandacht optedragen.

Bij onze beoordeeling over het eerste gedeelte dezer zoo boeijend geschreven, herinneringen,’ (zie vad. lett. oef. no. 10, 1864, bl. 152), verklaarden we: ‘noch veel omhaal van woorden, noch woordenpraal, noch tafereelen op dichterlijke wijze geschakeerd, treft men in deze “herinneringen” aan.’

Dat evenwel de heer van Rees meesterlijk het penseel ter karakter-schildering weet te hantéren, moge uit de volgende overname blijken; hij had de binnenlanden verlaten, en herinnert zich zijner vrienden: ‘Nooit zal ik u vergeten, geestige, vrolijke, dichterlijke Fament! gij, die over de teekenplank gebogen of bij het maken van begrootingen, uren achtereen

[p. 327]

uwe welluidende stem liet hooren en alle bekende volks- en operaliederen deedt weêrgalmen over de Sawahvelden vóór uw huis, tot verbazing der kalme Koelie's die in het voorbijgaan een “èh” niet konden onderdrukken, en tot opwekking uwer kameraden, die u niet konden hooren zonder iets over te nemen van uwe onuitputtelijke, aanstekelijke vrolijkheid; gij brave! die op uw eigenaardige wijze een vriend in druk bijsprongt, een algemeene teleurstelling wist te vergoeden of te doen vergeten; die zoo menigen kwaden-moessonsdag verhelderdet, als het geduld van den geduldigste was uitgeput door onafgebroken stortregens en er wolken van ontevredenheid op de voorhoofden zamen trokken! Ik zou uw geest moeten bezitten om te verklaren hoe gij ons opwektet; maar in uw bijzijn werd ieder goed gestemd, - dat is zeker. Nu eens stortet ge den rijkdom uwer denkbeelden uit in sierlijke taal, dan weder improviseerdet ge de vrolijkste nonsens; één woord door een onzer los daar heen geworpen, deed bij u een schoone, rijke gedachte ontstaan, vervulde u met geestdrift en ontstak het heilig dichterlijk vuur waarvan gij gloeidet Ik zie u nog onder het reciteren in de binnengalerij heen en weder gaan, de tjenella's (pantoffels) verliezen, terwijl uw kabaai wijd uitwoei; ik zie u nog uwe lange armen rondslingeren, uwe schouders optrekken tot bijna boven de kruin van uw klein maar helder hoofd, terwijl uwe vrolijke oogen schitteren van geest! Gij, dichter! Wist het kleine poëtische vonkje te doen gloren, dat diep onder de asch mijner trage ziel sluimerde, gij leerdet mij de poëzy lief hebben!’

‘Gezegend zij Gombang, omdat ik u er leerde kennen, eenige Spijker!’ (een ander vriend). ‘In uwe vriendelijke, flinke, diepe oogen was uw edel karakter duidelijk te lezen; uwe mannelijke gestalte getuigde van kracht en kloekheid, uwe manieren van beschaafdheid, uwe wijze van doen en laten van veel kennis en takt, een onveranderlijk goed humeur van praktische wijsbegeerte....enz.’

‘Ook u, van Deelens! gedenk ik veelmalen; onbegrijpelijke phlegmaticus, die uw stap niet verhaastte toen uw huis door een aardbeving dreigde in te storten; die met ongehoorde kalmte een giftige slang den kop intrapte, toen uw gevolg op het gezigt alleen de vlugt nam; wiens pols niet sneller sloeg, toen een woedende buffel op u afkwam; gij die alleen door muzijk uit uw normalen toestand kondet gebragt worden, of

[p. 328]

liever, in uw natuurlijken toestand geraakte. Ik zie u nog aankomen, te paard achter uw piano, die door zestien koelie's over de bergen was gedragen. Hoeveel genot heb ik (?)’ u niet ‘te danken voor uw gevoelvol spel, wanneer wij zaten te droomen....!’

En dat het poëtische vonkje niet zoo diep onder de asch zijner trage ziel sluimerde, moge uit de volgende ontboezeming des heeren van Rees blijken:

Elise!...Als de avond gevallen was en de zilveren schijf der maan blonk door het hooge geboomte op gindschen heuveltop, waar die bange javaan den tijger afmaakte; als de schuchtere tortelduif zich naast zijn teedere gade, had nedergezet op den gebogen stengel van het hooggeplaatste, zacht wiegelende kalapblad, in de dessa daar vóór mij, en zij zamen de koningin van den nacht begroetten met hun aandoenlijk lied, - waar was dan mijne ziel?

Elise!...Als ik voor het ter ruste ga, een laatste wandeling deed om de rozen- en melattiperken; als ik den blik niet kon afwenden van de duizende zilveren stippen, die als diamanten boven mijn hoofd schitterden, doch waarvan de schoonste nog verbleekten bij de oogen van een onvergetelijk wezen; als ik het zuiderkruis aan het azure gewelf zag prijken, dat prachtvolle sterrenbeeld! - aan wie dacht ik dan?

Else!...Als bij het ontwaken der natuur, ook ik mijne oogen opende en den purperen gloed der naderende zon over het uitspansel zag schieten, het luchtruim en eindelijk den aardbodem met licht vervullen zag; als mijne ooren getroffen werden door duizende vrolijke, liefelijke geluiden, die te zaâm als een jubelkoor, een danklied klonken; als de eerste zonnestraal in millioenen dauwdruppels werd gebroken, en de laatste adem van het zoele landbrièsje de groote palmtakken zachtkens deden wuiven als tot een vriendelijken groet; als de bloemen zich openden en de sawah's als spiegels blonken, en de dunne nevels in de bergkloven een laatste toevlugt zochten; als alles juichte, jubelde en van liefde sprak, - van wie droomde ik dan?’....

Het is eene ontboezeming, naïf daar heen geschreven, doch niet zonder poëtische verdiensten! Velen komen er in zijne ‘herinneringen’ vóór, die zeer zeker voor het aanwezen eens dichterlijken geestes-getuigen.

[p. 329]

Welligt zal het kiesch gevoel der lezeressen stuiten op de zeer zeker geïmproviseerde namen van twee zijner vrienden, Loeder en Reekel; wij erkennen 't; gaarne hadden wij voor deze, andere namen gelezen. Overigens kunnen wij nogmaals het werk den welverdienden lof niet onthouden en tevens den wensch niet onderdrukken dat de heer van Rees nog vele ‘herinneringen’ uit zijnen geest in dien van 't algemeen moge doen overgaan.

Druk en letter zijn niet elégant, de platen even als die in het eerste gedeelte, zeer goed geteekend en keurig gelithographieerd.

X²