Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

Groote en kleine terzen. Fantazystukken van mr. William ten Hoet. Te Amsterdam, bij G.L. Funcke, 1864. VIII en 358 blz. op 8vo. Prijs ƒ 3.50.

‘Wie duivel is die meneer toch?’ Neen, geachte lezer van de V.L.! die vraag is niet van referent; zij is van den schrijver, die deze in de gedaante van een motto zelf doet en geput heeft uit eene van zijne eigene vroegere groote en kleine terzen; en die hij zelf beantwoord als volgt: ‘Die meneer is iemand, die voor zijne meening zijne huid veil heeft, - - daar, waar hij ter goede trouw overtuigd is, te verkeeren op 't gebied van het ware, goede en schoone;’ en die er dan, altijd nog in hetzelfde motto, op laat volgen: ‘Nou jij weer -.’

Weet gij nu, geachte lezer, wie die meneer, waarmede zeker de schrijver zich zelven bedoelt, is? Welnu, verneem dan nog, ditmaal uit het naschrift van de inleiding, hoe hij zelf over zijn boek denkt.

‘Bedenking van een wereldwijzen. ‘Jongen, jongen - je geeft je te veel bloot...wezentlijk!...Gij zult er later spijt van hebben!’

Ik. ‘En wie zoudt ge denken dat meer te beklagen ware -

[p. 266]

de wereld, die het mij al weer mogt doen berouwen, dat ik ten - zoo veelsten male er in terug trad.....dat ik toch nog en in weerwil van - mij vol vertrouwen in haar armen wierp, of ik?’

Ik hoop, dat mijne lezers nu eenigzins op de hoogte mogen zijn omtrent schrijver en boek. Wat hij met zijne terzen wil, is mij niet helder. Mogelijk ligt het daaraan, dat ik zijne vroegere terzen niet ken, waaruit hij telkens aanhalingen doet, of waarheen hij telkens verwijst. Het was mij eene uiterst moeijelijke taak iets van het werk te zeggen, en indien ik den moed had gehad, zou ik gaarne onder den titel van het boek, als mijn geheele oordeel geschreven hebben: Jeremia LI: 63; maar als mijn raad werd opgevolgd, zouden de lezers eerst nog eenigen tijd verspillen, en zich boos maken welligt over de onbegrijpelijkheid van den auteur.

Wij willen daarom een weinig meer gemotiveerd ons oordeel uitspreken.

Het eerste stuk dat wij in het boek aantreffen is: ‘Vrouwen. Vrije cadenza op de tonica; met uitwijkingen, zoowel in groote als in kleine terzen - meest in kleine.’ En die lange titel diend voor eene ‘ters’ van ruim vijf bladzijden, waarvan de eerste nog gebezigd wordt tot drie motto's, twee van Byron en een van Goethe. En welke is nu de inhoud van het stuk. Het moet eens beschouwing heeten van het verhevene dat zich in de vrouw openbaart, maar terwijl de stijl zoo gezwollen is, dat men geen gelijdelijken gang in de redenering ontdekken kan, is het stuk doorspekt met uitroepen, als: ‘Maria! het niet redenerend, vroom geloof! Martha! - de nuttige, ontberende, behulpzame vriendin! De bedrijvige, naar vermogen mede arbeidende hoop! Magdalena, de liefde! En al die stralen vloeijen in één enkel middenpunt in een - de vrouw! Onze meestressen....onze liefsten!’ en dergelijke.

Dan volgt: Fantasia Alle Militare; Tempo di marcia, ossiamarziale, in C. groote terz. Dit schijnt een stukje, dat den schrijver in de pen gegeven werd, bij het uittrekken van het garnizoen zijner woonplaats, tot het uitvoeren van eenige exercitien. Het is zeer onbeduidend, en de geestige uitvallen, die er in voorkomen, zijn ten hoogste laf te noemen. Wij schrijven er eene af:

‘Hoho! daar defileren ze onder onze ramen door, niet meer,

[p. 267]

niet minder, of we een prins van den bloede waren. Hoho! 'T is een lust ze te zien voorbijtrekken, “de soldaten” - en we verkneuteren er ons in van pret.’ Maar wij kunnen niet verder afschrijven.

Het derde stuk draagt tot opschrift: ‘31 Augustus 1863. Artis, Paauwen en Parfum de Jeunesse. Een zucht naar...het zuiden?’ Wederom eenige motto's, ditmaal vier, waaronder er een is uit de vroegere terzen van den schrijver. En wat is nu de inhoud van dat stuk? En wat moet die zucht naar...het zuiden doen? Och het is zeer alledaagsch. Den 31 Augustus 1863 was de schrijver in Artis; daar ziet hij een gezelschap, waarvan ééne dame hem bijzonder aantrekt, en nu wil hij gaarne weten, wie het gezelschap is, en aangezien hij denkt, dat de personen, die het uitmaken, uit Belgie zijn, zendt hij een zucht naar...het zuiden en verzoekt ‘om de gunst en recommandatie van hen zelven of van anderen, om er ons meê bekend te maken.’

De Fiedelman. Een Nijmeegsch Fantazystuk, is het vierde stuk. Al weder drie motto's. Dit ons nog al tamelijk bevallen, ofschoon uitdrukkingen als deze: ‘als eene golvende zee stroomde de menigte daaruit (uit de kerk) der geloovigen,’ en anderen, ons niet juist voorkomen.

Het Roohaentgen van Buynsweert. Een Nijmeegsch fantazystukske, is het beste uit het boek. Ook draagt het maar een motto aan het hoofd, en dat ons het best gekozene voorkomt van al de motto's waarmede de schrijver zoo kwistig is.

De dertiende. Een stukske uit mijn leven, is het grootste der schetsen, maar dat wij het liefst van allen gemist hadden. Het moge voor den schrijver waarde hebben als door hem zelf ondervonden, voor het publiek is er geen verdienste in, en sommige passages, sommige woorden zijn zoo onbetamend, dat zij menige lezers een blos op de kaken zouden jagen.

Nu volgen twee Nijmeegsche kindersprookjes, die ons wel eenigszins aan Moeder de Gans doen denken en die wij niet beter weten kenbaar te maken, dan door de laatste regel van het eerste sprookje: Unttepetuut - en 't vertelselken is uut.

Van eene levensfantazy. Aan *** zeggen wij liever niets, maar Paganini, een nog onuitgegeven ‘artikel’ van den ouden stempel: muziek en allotria, hadden we gaarne gemist, zelfs ondanks de opdragt aan den heer J.C. von der Finck, ‘die geen violist

[p. 268]

is,’ en ondanks de ‘leuze van onzen lucifers en snuisterijen koopman tusschen de colleges te Amsterdam - later aspirant student te Delft.’

Het geheele boek deed ons willekeurig denken aan een tijdschrift, ‘Index’ dat voor eenige jaren bij C. ten Hoet te Nijmegen zou in het, licht verschijnen, maar het zoo als wij meenen, niet veel verder dan een paar afleveringen heeft gebragt. Kan de schrijver daar ook kennis aan hebben. Ook hebben de denkbeelden wel iets van de Juvenialiën van......Is de schrijver ook een geestverwant, welligt een vriend van dien hooggeleerden doctor in de letteren?