Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

Hoogduitsche Spraakkunst, door H.W. Müller. In 2 deelen, 3e (,) verbeterde en vermeerderde druk. Te 's Gravenhage, bij de Erven Doorman, 1863 en 1864. Prijs ƒ

Het eerste deel dezer spraakkunst verschijnt voor de derde, het tweede deel voor de tweede maal. Zou men daaruit mogen afleiden dat het eerste deel in grootere mate de goedkeuring van het onderwijzend personeel weg draagt? Of zou de reden te zoeken zijn in het helaas! zich zoo dikwerf voordoende geval dat vele leerlingen zoo kort op de school blijven, dat zij eene vreemde taal ten halve leeren en daardoor naderhand weder geheel vergeten?

Liever dan mij daarmede bezig te houden wil ik elk deel afzonderlijk beschouwen.

Tot blad. 48 handelt het 1e Deel over de spelling, uitspraak en over zelfst. naamw. Op bladz. 11 begint de beschouwing der verbuiging en dit struikelblok voor de meesten is hier zeer duidelijk en toch beknopt behandeld. Die duitsche zelfstandige naamw.! Wie denkt nog niet met eene rilling aan den anders zoo beminden Meidinger of Hamelberg? En dan die eeuwigdurende, ellen lange lijsten en dan die allen tot die 4 verbuigingen gebragt! En dan die massa uitzonderingen! Menig onderwijzer zal met de hand op het hart moeten bekennen dat hij na jaren lange studie nog menigmalen in de war zit met den nominatif meerv. en met andere zwarigheden, die bij de zelfst naamw. voorkomen!

Aangenaam was het mij, dat de heer Müller een voorstander is van de zwakke en sterke verbuiging. De sterke verbuiging wordt in 4 afdeelingen gesplitst, en bij elk dezer afdeelingen zijn oefeningen gevoegd, niet in groot aantal; - meestal slechts 4, - welke zeer doelmatig zijn ingerigt.

Een voornaam gedeelte bekleedt het werkwoord pagina 70-130. Ik voor mij kan mij zeer goed vereenigen met de namen, die de heer M. voor de tijden heeft aangenomen, daar deze juister en volkomener uitdrukken, in welken tijd de handeling plaats grijpt. Men denke slechts aan die schoone (?) Nederduitsche

[p. 248]

benamingen: 1e en 2e toekomende tijd, en stelle die tegenover: Unvollendete en vollendete Handlung en beslisse dan.

Met de verdere kleine rededeelen, onder welke het voorzetsel eene zeer voorname plaats bekleedt, sluit het eerste deel. De voorzetsels behandelende, heeft de heer M. ze in drie soorten verdeeld, welker opgave dit verslag te wijdloopig zoude maken, maar dit wil ik er toch van zeggen, dat die verdeeling mij zeer oordeelkundig voorkomt en wederom ten duidelijkste aantoont, dat hij zijne taak werkelijk verstaat.

Al gaf dit alles mij reeds eenen goeden dunk van dit werkje, er was nog eene andere reden, waarom ik het blijde begroette. Zij is deze: het is in de taal zelve geschreven. Toen ik nog een jongen was, werd ik geplaagd met een machinaal van buiten leeren van Noël en Chapsal, en door aanhoudend leeren en instampen kende ik ze op mijn duimpje. En had ik daardoor groote vorderingen gemaakt? Och neen! Ik begreep ze niet en wat aangaat het nut om mij daardoor gemakkelijker in 't Fransch uit te drukken: ik heb het nooit bemerkt. Maar hier is het geheel iets anders. Door deze in het Hoogduitsch geschrevene lessen te leeren en dadelijk daarna de opstellen te maken, moet de leerling zich langzamerhand gemakkelijk leeren uitdrukken in de vreemde taal, die hij leert, en wanneer de onderwijzer - mijns bedunkens - hiervan weet te profiteren, vooral door zijne leerlingen verzen te laten leeren, opzeggen en uitleggen dan geloof ik, dat menigeen niet zoolang zal zitten blokken, de studie aangenamer zal vinden, de aangewende moeite beter zal beloonen, en zich gemakkelijker en vrijer in die taal zal uitdrukken dan door het slikken van eene massa lessen met woorden en zamenspraken.

De eerste afdeeling van het tweede deel handelt over het geslacht der zelfstandige naamw. bladz. 1-37 bevattende behalve de uitvoerige regels en lijsten 17 opstellen. In de lijsten zijn ook opgenomen eene menigte woorden, welker geslacht niet overeenstemt met dat in het Nederduitsch; deze lijst is daarom zoo noodzakelijk, omdat velen zich door de gelijkluidendheid der woorden laten misleiden.

De tweede afdeeling bladz. 37-70 bevat eene meer naauwkeurige behandeling en verdere uitbreiding van de regelen der verbuiging en der voornaamwoorden, en ik geloof, dat menig onderwijzer ze niet onvoldaan ter zijde zal leggen. Vele aan-

[p. 249]

halingen uit goede schrijvers heeft de schrijver er bijgevoegd ter opheldering en aanprijzing der opgegevene regels.

De vorming der bijvoegelijke naamw. en werkwoorden maakt de 3e afdeeling uit. Bladz. 70-105. Deze bevat een grooter aantal opstellen, welke vrij moeijelijk zijn, maar door het onder plaatsen van de te gebruiken woorden gemakkelijker worden gemaakt.

Zeer duidelijk en zaakrijk is de 4e afdeeling, handelende over de naamvallen, vooral wat de regering der werkwoorden betreft; gevolgd door opstellen, die uit zeer goed uitgekozene volzinnen bestaan. De vijfde afdeeling behandelt de wijzen en tijden der werkwoorden, en legt men dit gedeelte naast Meidinger of Ippel, dan merkt men dadelijk, dat de heer M. vrij wat dieper in de taal zelve is doorgedrongen en de beide eerstgenoemden zich meer tot de oppervlakte hebben bepaald, en toch zijn de regels noch de opstellen te hoog voor de leerlingen. Menigeen bedenkt niet, dat een onderwijzer niet altijd tot het begrip der kinderen moet afdalen, maar veeleer trachten, om hen tot zijne hoogte op te heffen.

Tot dusverre is mijn verslag niets anders dan eene lofspraak, eene aanbeveling geweest. Daar ik het werk van den heer M. geheel onpartijdig wil beoordeelen, moet ik ook datgene opmerken, wat mij waarlijk in een zulk een goed werk speet. De heer M. had goedgedaan, wanneer hij, alvorens tot de uitgave over te gaan, iemand had geraadpleegd, die de Nederduitsche taal in den grond verstond. Ik heb geen lust, om, als Recensent, onbeduidende drukfouten aan te stippen; het is beneden mij die te zoeken, maar ik wil den heer M. eene dienst bewijzen, door hem datgene aan te wijzen, wat werkelijk niet goed is. Hiertoe reken ik de volgende uitdrukkingen:

1e deel pag. 99:	Het weder heeft zich veranderd.
100:	Vijf geëngageerd gewezen soldaten
102:	weder uitstorting
125:	deed zijn hart met verrukking opzwellen
126:	Men moest de rivieren met booten overzetten
128:	Laat de boonen goed opwellen.
147:	Ik zal in de verte dikwijls aan u denken.
156:	Ik reis in zaken.
157:	De ziekte duurde over eene maand.
163:	Zij is de deugd van den jeugdigen ouderdom.

[p. 250]

2e deel pag. 24:	De overgangsgebergten zijn aan de stamgebergten gelegerd.
25:	anderen blijven voort bestaan
28:	zij loopen evenwijdig aan dezen muur.
32:	zij hebben de weinigste bitterheid
-:	zij wordt door de zeelucht verslecht.
33:	eene korte gedachte prikkelt aan.
64:	hij zag het land 15 mijlen nader gerukt.
87:	Zij verhieven een misbarend geschreeuw.
98:	De bevelhebber geloofde haar gestraft.
103:	Wij moeten elkander aanwakkeren.
124:	Hij zal niet over eene ongelukkige spotten.
125:	Men noemde hem den Zwijger, omdat hij geene woorden te vergeefs maakte.
127:	Het is onmoglijk hen (de boomen) te vermeesteren
141:	Daar van daan gebeurde het,
160:	Laat ons opregt gaan leeren.
167:	Zij bevolkt de landstreek met eene voorbijgaande bevolking
de dieverijen worden door de policiewachters gewraakt.

Ik ben overtuigd, dat wanneer de heer M. aangaande de hier boven opgegevene volzinnen eenen deskundige raadpleegt, deze hem zal verklaren, dat ze geene Nederduitsche volzinnen zijn. Heeft ZEd. ooit de versjes van v. Alphen gelezen, dan zal hij mij, die hem zijne feilen toont, niet als Recensent, maar als vriend beschouwen, en hoogst aangenaam zoude het mij zijn, wanneer hij door eenen herdruk in de gelegenheid werd gesteld, om die fouten te verbeteren, want menigeen zoude een anders verdienstelijk werk om die reden misschien niet op zijne school als leerboek willen invoeren.

des Ch.