Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

[p. 225]

Boekbeschouwing.

De veertig dagen na de opstanding van onzen Heer. Door dr. William Hanna. Uit het Engelsch. Uitgegeven door het Evangelisch verbond. Te Amsterdam, bij H. de Hoogh, 1864. In kl. 8vo., 178 blz. Prijs ƒ 1,20.

Dat dit werkje een product is van de conservative theologie wordt reeds duidelijk genoeg aangewezen alleen door den titel, dien wij afschreven; het behandelde onderwerp, de naam van den schrijver, als ook de taal, waarin het oorspronkelijk is opgesteld, zouden het elk op zich zelf reeds kunnen getuigen. Niemand kan zich hierin vergissen. Ieder die het boek ter hand neemt weet reeds vooraf, in welken zin het onderwerp besproken zal zijn. Een gevolg daarvan moet wezen, dat het op zeer verschillende wijze behandeld zal worden; wie der moderne theologie is toegedaan zal zulk een boek, als 't hem bij toeval onder de oogen komt, eenvoudig ter zijde leggen of hoogstens met ietwat minachtende onverschilligheid vlugtig doorbladeren; wie daarentegen de orthodoxie genegen is, zal het ligt met belangstelling openen, in de hoop hier nieuwe bevestiging en steun van zijne gevoelens te vinden. Ref. echter behoort als zoodanig tot geene partij en mag geen partij kiezen. Hij constateert alleen het feit, dat de schrijver van dit of dat boek staat op orthodox of op modern standpunt, zonder met die qualificatie lof of blaam te bedoelen. De vraag is voor ons alleen: hoe heeft de auteur op zijn standpunt de zaak bezien, hoe de gekozen taak opgevat en volbragt? Onderscheidt zijne uiteenzetting zich door de eene of andere uitstekende eigenschap? Is er in zijne beschouwing iets nieuws, iets oorspronkelijks, iets kenmerkends? Heeft hij voor de lezers, die hij zich voorstelde bij den arbeid, een goed, een belangrijk werk verrigt? - De lezing van het voorberigt had de verwachting bij ons opgewekt, dat wij een bevestigend antwoord zouden kunnen geven op die vragen. De schrijver spreekt daarin van eene reis door Palestina, die hij deed, en verzekert, dat zulk eene reis ‘de grootste dienst bewijst door eene zekere frischheid en levendigheid te geven aan iemands opvatting der voor-

[p. 226]

vallen, door de Evangelisten geboekt, welke door niets anders kan worden medegedeeld.’ Verder maakt hij daarin melding van ‘La vie de Jésus’ van Renan en toont het voorname gebrek van dit geruchtmakende boek te hebben opgemerkt, als hij zegt: ‘Laat de romantische schets, welke Renan ons aanbiedt, beroofd worden van de schitterende kleuren, welke hij daaraan heeft ten koste gelegd, en zij zal een man voor ons plaatsen, die zich soms onwetend, zwak, bevooroordeeld, buitensporig en dweepziek aanstelde; die soms in zijn onderwijs dwaze dingen zeide, soms bepaald onzedelijke, die in de praktijk zelf misleid, schuldig werd aan misleiding van anderen; - in zulk een man wil hij ons den stichter des christendoms doen vereeren.’ - Zoo kwamen wij tot de redenering: ‘Dr. Hanna is een man, die zelf de door hem behandelde zaken ernstig heeft overwogen en de plaats zelve bezocht, waar de verhaalde feiten gezegd worden te hebben plaats gehad; hij houdt zich niet vreemd ook aan de beweging onzer dagen op wetenschappelijk gebied, derhalve moeten in zijn werk zich de invloed van zijn reizen zoowel als de vruchten zijner studie vertoonen; zulk een man geeft geen boek uit, als hij niet iets bijzonders, iets belangrijks te zeggen heeft. Was deze conclusie valsch? Hoe dit zij - de nadere kennismaking met den inhoud van het werkje stelde ons zeer te leur. Wij vonden niets anders dan de gewone, traditioneele beschouwing der Evangelische verhalen aangaande de opstanding, de verschijningen daarna en de hemelvaart des Heeren. De geloofwaardigheid van al wat daartoe behoort, wordt bevestigd op de bekende argumenten, de moeijelijkheden en tegenstrijdige berigten op de bekende wijze uit den weg geruimd of door kunstige harmonistiek in schijnbare overeenstemming gebragt. De alzoo ontworpen tafereelen moeten dan dienen, niet tot stichting der lezers, maar tot verklaring en handhaving van de orthodoxe kerkleer. De geheele uiteenzetting onderscheidt zich door niets dan door wijdloopigheid. - Wat een' vertaler bewogen heeft het werkje in het hollandsch over te zetten, welke verdiensten het Evangelisch verbond er in heeft ontdekt; dat zijn voor ons raadsels. Aan zoo iets bestaat toch waarlijk in ons land geen behoefte. Wie geen' vrede heeft met de moderne opvatting der Evangelische geschiedenis, en weten wil wat er van behoudend standpunt te zeggen is tegenover al de bedenkingen en twijfelingen, die

[p. 227]

geopperd worden; wat er pleit voor de geloofwaardigheid van de verhalen des N.T.; die heeft niet noodig inlichting te vragen van een' regtzinnigen Engelschman, laat hij bijv. het ‘Leven van Jezus’ door v. Oosterzee raadplegen, en hij zal grooter rijkdom van zaken vindende, bovendien zich verkwikken aan den schoonen vorm en geboeid worden door den wegslependen stijl.