Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

Oude schuld.

Referent aanvaardde de nalatenschap van een vroeger medewerker aan dit tijdschrift - zonder beneficie van inventaris, - 't geen niet bij alle nalatenschappen even aangenaam is. Althans niet wanneer het de aankondiging geldt van werken, die reeds eenigen tijd geleden zijn verschenen. In zulke gevallen is men maar al te zeer geneigd van kwaad tot erger te komen, met andere woorden, de zaken te laten voor hetgeen zij zijn, tot zij eerst met regt oud, zeer oud zijn geworden. Intusschen overboeken, ook ik heb er geen bijzondere neiging toe, zoo min als de oude boekhouder door Potgieter onlangs in ‘de Gids’ ten tooneele gevoerd, en met een Peccavi - ter verontschuldiging der redactie - zet ik mij aan het innen van oude schuld.

Nota no. 1. Gids voor policie beambten. Theoretische handleiding voor ambtenaren van policie, door Mr. A.H. Verster, te Boxtel. Verschenen te Arnhem, bij D.A. Thieme, 1862.

Een uitmuntend boekje. De schrijver, vroeger werkzaam als fungerend griffier bij de instructiën in strafzaken, later kantonregter op een dorp kwam telkens in aanraking met de politie, en had dus ruimschoots gelegenheid op te merken, dat de zaakkennis der ambtenaren dikwijls niet weinig te wenschen overliet. Doorgaans behielpen zij zich met het bekende handboek van den heer H. Verwoert, maar gebruikten dit dan ook enkel als vraagbaak in voorkomende gevallen, terwijl het regte begrip van de zaak hun meestal ontging.

De oorzaak hiervan ligt deels in hunne vroegere opleiding, deels ook in het hulpmiddel waarvan zij zich bedienen om in het ontbrekende te voorzien. Het verdienstelijke werk van Verwoert geeft regels aan, waarnaar men in zekere omstandigheden handelen moet, maar de grondslag der zaak wordt er niet genoegzaam in ontwikkeld. Deed het dit, de ambtenaar zou niet genoodzaakt zijn telkens weder te vragen en in zijne vraagbaak na te slaan hoe hij handelen moet, maar hij zou veeltijds reeds door zijn eigen oordeel geleid, weten, wat hem te doen staat.

[p. 177]

Voorloopig poogde de heer Verster hierin te voorzien door het boekje waarvan wij den titel neerschreven, maar ten andere dringt hij er op aan dat ook de regering van hare zijde iets doe.

‘Wanneer er - zegt hij - van regeringswege bij jonge ambtenaren aanzoek werd gedaan om onderrigt te geven, en men vond er slechts één in elk arrondissement, die tweemaal 's weeks er een paar uren voor afzonderde, dan zouden die 34 onderwijzers genoeg zijn om het gansche policiewezen te verbeteren, daar telkenmale nieuwe marechaussées of veldwachters, dáár heen gezonden konden worden waar zich een leermeester bevond.

Zou het bezwarend zijn voor de schatkist, eene toelage aan de onderwijzers toe te staan van bijv. ƒ 300 's jaars? En menigeen zou het zonder remuneratie willen doen, maar van ambtenaren zoo karig bezoldigd als de regterlijke, vooral van de kantonregters kan men niet vergen, dat zij bij hunne andere werkzaamheden ook nog zonder belooning deze voegen?’

Met den schrijver gelooven wij, dat reeds dit middel veel baten zou, en zonder eenig bezwaar kon worden aangewend. De kwaal heeft echter een dieperen grond; zij ligt in 't onvoldoende van ons volksonderwijs. Hetgeen een ambtenaar van politie weten moet - wij zeggen niet om zijne betrekking ook in bijzonderheden goed te vervullen, maar om hem het goede inzigt te geven, dat hij hebben moet, zal hij niet zelfs bij de naauwkeurigste kennis van bijzonderheden geheel werktuigelijk en zonder oordeel te werk gaan - moet ieder burger weten, en tot heden wordt het slechts weinigen geleerd. Men propt onze kinderen op met allerlei wetenswaardigheden, waaraan zij op lateren leeftijd slechts iets zullen hebben, wanneer zij op denzelfden weg kunnen voortgaan, 't geen bij de mindere standen, volstrekt niet het geval is, en menig handwerksman, menig boerenarbeider, zou gaarne het beetje vaderlandsche geschiedenis, dat men hem met veel moeite heeft ingewerkt, ruilen voor eenige juiste begrippen omtrent de gesteldheid der hedendaagsche maatschappij en zijne pligten en regten als burger van den staat.

Wanneer men het thechnische gedeelte meer in 't bijzonder voor den ambtenaar van politie bestemd uitzondert, is er in het boekje van den heer Verster niets, wat eigenlijk niet reeds op onze lagere scholen moest worden geleerd en 't geen er door een verstandig onderwijzer zonder groote moeite, en zonder aan andere werk-

[p. 178]

zaamheden tijd te ontnemen kan worden onderwezen. De leesen schrijfles reeds bieden er gelegenheid genoeg voor aan, en wilde men in plaats van de schrijfvoorbeelden nu veelal op de scholen in gebruik, slechts enkele stellingen bezigen aan dit werkje ontleend en die mondeling op even bevattelijke wijze als door onzen schrijver geschiedt ontwikkelde, dan zou men spoedig vooruitgang zien ook bij 't korps ambtenaren, die toch meerendeels voortkomen juist uit de standen welke enkel Lager Onderwijs genieten.

Het boekje is verdeeld in vier hoofdstukken.

In 't eerste geeft de schrijver zoo eenvoudig mogelijk en toch niet in dien verfoeijelijken, kinderachtigen stijl, waartoe men in dergelijke omstandigheden vaak de toevlugt neemt, eenig begrip omtrent de maatschappij, den staat, de vertegenwoordiging, de regering en de wetten. In het tweede behandelt hij de personen en ligchamen met de handhaving der wetten belast. (Politie, openbaar ministerie, regters, hulpofficieren van justitie.)

Het derde hoofdstuk gaat meer in het bijzonder het strafwetboek na, en geeft zeer eenvoudige, maar daarom niet minder nuttige wenken omtrent de beste wijze om in dit wetboek den weg te vinden en zich de noodige bepalingen eigen te maken.

Het vierde hoofdstuk behandelt evenzoo het wetboek van strafvordering.

Eene reeks vragen als daar zijn: Wat is regeren? Wie regeert? Doet de koning dit alleen? wat zijn ministerieële departementen? enz. enz., besluit het boekje, dat wij in veler handen wenschen - niet enkel in die van ambtenaren der policie, ook onderwijzers ten platten lande zullen er hun voordeel mede kunnen doen, tot zoolang de schrijver - indien hij met onze denkbeelden instemt - welligt eens besluit ook ten hunnen bate iets dergelijks, natuurlijk naar hunne bijzondere behoeften berekend te leveren.

Nota no. 2. Verscheidenheden van W.M. Thackeray, vertaald door dr. J.C. van Deventer. Te Dordrecht, bij P.K. Braat.

Hoe gaarne wij ons gevoelen over dit werk zouden mededeelen, wij zijn er niet toe in staat, om de eenvoudige re-

[p. 179]

den, dat niet tegenstaande het geheele werk reeds is verschenen, slechts enkele afleveringen er van in ons bezit zijn. Zoodra wij het geheel kunnen overzien zal er behoorlijk rekenschap van worden gegeven.

Nota no. 3. De oorsprong der Nederlandsche vlag op nieuw geschiedkundig onderzocht en nagespoord door G. Muller, oud secretaris generaal van het departement van marine. Ridder van de orde van den Ned. leeuw, kommand. van de orde van de eikenkroon, en ridder 2e klasse der orde van St. Stanislaus van Rusland. Te Amsterdam, bij de wed. G. Hulst van Keulen, 1862. Prijs ƒ 1 -

Dit werkje is in zekeren zin verouderd, sedert toch zijn in dit pleidooi eenige andere stukken ingediend, en hoewel wij den schrijver allen lof kunnen schenken voor zijn naauwgezet onderzoek, moeten wij er bij voegen, dat het hem niet gelukt is ons voor zijne meening te winnen.

Intusschen het zal verkieselijk zijn de uitkomsten van zijn onderzoek later te bespreken, in verband met die waartoe de heer J. ter Gouw op zijne beurt is geraakt.

Daleth.