Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

Verslagen en mededeelingen der koninklijke akademie van wetenschappen. Afdeeling natuurkunde. Zestiende deel, 1e 2e en 3e stuk. Te Amsterdam, bij C.G. van der Post, 1863-1864.

Bij het ontvangen van het 3e stuk des zestienden deels der bovengenoemde verslagen, zijn wij geroepen ons oordeel uit te brengen over de werkzaamheden der leden van de K.A.v.W. wij, nietige aardworm, tegenover den reusachtigen salamander, wij, ons vermeten een oordeel te vellen over den arbeid van de geleerdste, kundigste, wetenschappelijkste, in één woord van mannen begaafd met alle mogelijke superlativen. Zullen wij niet vreezen ons den eeuwigen haat dier doctissimi en clarissimi op den hals te halen, indien wij ons vermeten, wij, opperlui in de hooge wetenschappen, ook eens een enkel woordje te spreken, al is het dan ook niet in den geest der Hollandsche Magi. Waarlijk geen vrees zou ons weêrhouden, waar wij van ons regt en onzen pligt gebruik maken, om niet alles goed te keuren of te billijken, wat hoogeren en grooteren dan wij, goed vinden aan het publiek op te disschen maar dikwijls moeten wij tot onze schaamte bekennen, dat vele verhandelingen ons zoo almagtig geleerd zijn, dat wij er niets

[p. 172]

van begrijpen. 't Is waar, de schuld ligt geheel aan ons, maar men moet dan ook maar moed en lust hebben, om ruim 130 bladzijden mathematische formules gelijk Bierens de Haan ons die te slikken geeft, door te worstelen; wij bekennen ootmoedig en bescheiden, dat onze hersenkast tegen zulk een harde kost niet bestand is. Men duide het ons dan ook niet euvel, dat wij die dansekatertjes voor het vervolg maar niet eens meer zullen aankijken daar ze voor ons ware Medusa-hoofden zijn, ofschoon we er vrede meê hebben, dat er menschen zijn die zich met die integralen- (of garnalen-) soep kunnen verkneuteren. Het ‘berigt omtrent de photographische onderzoekingen aan de sterrewacht te Leiden door F. Kaiser lijkt ons beter, en ofschoon wij het een weinig stuitend vonden voor de 1001 maal ('t is het natellen waard!) te moeten lezen van: ‘mijn zoon dr. P.J. Kaiser die’ en ‘mijn zoon dat’ voldeed ons dit berigt in zooverre, dat wij er uit leerden hoe met betrekkelijk ondoelmatige werktuigen zooveel goeds verrigt werd. De heer K. betreurt het verder, dat de sterrewacht te Leiden nog zoo veel blijft ontberen, en ook wij deelen die meening doch de heer K. vergete niet, dat vele andere inrigtingen aan de hoogeschool dringende verbetering behoeven, die wij toch oneindig veel belangrijker achter n.l. de inrigtingen voor alles wat de geneeskunde betreft, die in Leiden stiefmoederlijk bedeeld zijn en b.v. verre ten achteren zijn bij Amsterdam.

Zoo onbelangrijk in ons oog dit 1e stuk is, van zoo veel te meer gewigt is het daarop volgende, waarin goede bijdragen, of wil men liever, verhandelingen voorkomen, die aanspraak maken op verdienste als: ‘normaal en abnormaal hermaphroditisme bij de visschen’ door H.J. Halbertsma, ‘mededeeling aangaande een bloeijende pandanus spurius Rumph ♀ uit den kruidtuin te Amsterdam’ door C.A.J.A. Oudemans. ‘Opmerkingen over eenige plantaardige geneesmiddelen uit Java’ door H.C. van Hall. Deze opmerkingen van den Groningschen hoogleeraar, een man dien wij een zeer groote achting toedragen, is van een zeer groot belang voor de kennis der Javaansche geneesmiddelen, immers Java, het rijke Java, biedt ons een tal van geneeskrachtige planten aan, die nog weinig als zoodanig bekend en beschreven zijn, en indien het waar is, dat ieder land voor zijne eigenaardige ziekten ook zijne eigene geneesmiddelen oplevert, dan voorzeker kunnen er nog vele Indische ziekten en

[p. 173]

kwalen genezen worden, waartegen onze geneesheeren met de Europesche geneesmiddelen weinig vermogen. Volgens de verklaring van eenige ons bekende officieren van gezondheid van het O.I.L. werken het bijgeloof en de bezweringen waarmede zich ook de doekoens (inlandsche geneesheeren) bezig houden de kennis en het onderzoek dier middelen tegen. Zeker is het echter, dat vele geneeskrachtige planten alleen in verschen toestand hare kracht doen gelden terwijl zij in gedroogden toestand, of in een vreemd land aangekweekt zoo niet alle, dan toch vele eigenschappen verliezen, en dat zal natuurlijk de verspreiding naar andere landen in den weg staan.

Wij wenschen van harte dat men de nasporingen en het onderzoek niet moede zal worden, doch we stellen er ons daarom niet veel van voor, omdat de inlanders zelf, de eene en dezelfde plant dikwijls voor geheel verschillende ziekte-verschijnselen aanwenden (c'est tout comme cherz nous!) - ‘Over het buitengewoon uitgroeijen van de snijtanden bij verschillende knaagdieren’ levert ons Claas Mulder een keurige beschrijving met bijgevoegde platen, de uitgegroeide knaagtanden voorstellende, terwijl de heer Conrad ons in zijn verslag over ‘den tegenwoordigen stand der werken van het kanaal van Suez’ de verzekering geeft, dat welligt spoedig de verkorte weg naar Indië voor den handel zal geopend worden, ‘een moedige ondernemingsgeest,’ zegt hij ten slotte ‘gepaard met onvermoeiden ijver, volhardende werkzaamheid en heldere inzigten gesteund door vertrouwen op de wetenschap, gevoed door groote kapitalen, zijn daartoe noodig; maar deze lijden ook tot die magtige krachts ontwikkeling, die de welvaart van het vaderland op een vasten grondslag kan verzekeren.’ Een keurig bewerkte kaart van de doorgraving der landengte van Suez is tot verduideling er bijgevoegd.

De daarop volgende mededeelingen die waarlijk ook niet veel meer dan mededeelingen zijn, besluiten het werk en de verrigtingen der leden.

Omtrent het 3e stuk van het XVI deel kunnen wij zeer kort zijn, omdat daarin weinig belangrijks te vinden is, dat voor het gewone publiek van eenige waarde kan zijn, daar het geheel gevuld is met mathematische berekeningen van Buys Ballot ‘over het vormen van de vergelijkingen tusschen de zijde en de diagonalen van een regelmatigen n - hoek en hare eigen-

[p. 174]

schappen,’ en ‘sur la pression moyenne de l'atmosphère en plusieurs lieux de l'Europe’ en eenige verschillende ‘notices ichthyologiques’ par P. Blecker. Wij hebben respect voor den volhardenden ijver, waarmede de heer Bleeker zijne onderzoekingen over de visschen voortzet, en daaraan de beste krachten zijns levens wijdt, maar wij betreuren het dat de wetenschap over 't algemeen zoo weinig gebaat wordt met deze onderdeelen der zoologie, maar gelooven liever, dat deze studie meer een stokpaardje van den hr. Bl. is, dan wel ‘eine antriebe’ om nuttig te zijn voor de groote maatschappelijke belangen. Met genoegen hebben wij voorts kennis genomen, dat ons spoedig eene bijdrage wacht van den heer dr. A Sasse te Zaandam ‘over de kennis van den schedelvorm der Nederlanders.) Opmerkelijk is het, wat wij ook reeds vroeger te dien opzigte gezegd hebben, dat zoo weinigen geleerden van ons land het voorregt te beurt valt hun arbeid door de K.A.v.W. te zien goedgekeurd, gelijk wij o.a. nog onlangs zagen met de ingezonden bijdrage van dr. Ottema. Wij billijken de redenen, die de K.A.v.W. bewogen hebben deze bijdrage af te wijzen, doch vinden het een vreemd verschijnsel, dat geen geleerde buiten de Academie in staat zou zijn iets degelijks te kunnen leveren.

't Geeft waarlijk geen groot denkbeeld van de wijsheid der leden van de Academie, die alleen hun eigen werk met het: ‘Imprimatur’ bestempelen of, indien wij mogten dwalen, is het voorzeker een groote eer voor den heer Sasse, die zijn werk waardig gekeurd ziet, te worden opgenomen en te worden toegesproken met het zalvende: ‘dignus es intrare, in nostro docto corpore!’

Tantum.