Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

Vormleer, dienstig voor (lees ter dienste van) onderwijzers-kweekelingen (lees: kweekelingen bij het lager onderwijs); strekkende tevens tot (eene) handleiding voor den onderwijzer (,) bij het onderwijs van de vormleer in de scholen. Door J.D.R. Moll, hoofdonderwijzer (hoofdonderwijzer?) te Deventer. Te Deventer, bij J. Brinkgreve, zonder jaartal. In klein 8vo., VII en 124 blz. Prijs ƒ 0.75.

Ofschoon het titelblad geen jaartal van uitgave aanwijst, ver-

[p. 158]

nemen wij uit het voorberigt, dat door den heer Moll uit Deventer, Februarij 1862, gedateerd is, dat wij hier met een nieuw werkje te doen hebben. De schrijver zegt, dat hij hoopt, dat deze bladeren (hij heeft zekerlijk bladen bedoeld; doch uit het geheele boekje blijkt dat de taalkunde zijn fort niet is!) niet geheel en al als vruchteloos (lees: niet als geheel en al) zullen beschouwd worden. Hij verlangt, dat men zijne ‘vormleer’ als een geheel aanmerke, maar belooft tevens een tweede deeltje, indien dit (eerste, in dat geval?) opgang maakt.

Met veel genoegen hebben wij kennis gemaakt met de ‘Vormleer’ van den heer Moll. Hij heeft de volgorde zoodanig weten in te rigten, dat de kweekeling bij het lager onderwijs in elken paragraaf de stof kan vinden voor hetgeen hij geroepen is te onderwijzen. Ook de hoofdonderwijzer kan zijn werkje met nut gebruiken, als verdienstelijken leiddraad, alhoewel de schrijver niet bepaaldelijk heeft aangewezen, wat van iederen § voor de school zelve moet genomen worden. Dit keurt Referent volkomen goed, want elk onderwijzer behoort de krachten zijner leerlingen in het oog te houden, en is de natuurlijke en de beste beoordeelaar om de grens te bepalen, tot welke zijn onderwijs in de vormlcer zich zal uitstrekken.

Vragen en oefeningen zijn bij het werkje niet gevoegd; doch de heer Moll is, volgens hetgeen wij gehoord hebben, voornemens later deze leemte aan te vullen. Naar het in de handleiding geleverde te oordeelen, is hij daartoe in alle opzigten bevoegd en in staat.

De schrijver behandelt achtereenvolgens: het zoeken van het aantal vereenigingslijnen tusschen eenige punten; de lijnen, in betrekking tot hare onderlinge lengte; den betrekkingswijzer; de lijnen, in betrekking tot haren onderlingen stand; het aantal vereenigingspunten tusschen eenige lijnen, 5 tusschenlijnen bij groepen evenwijdig, en tusschen lijnen, waarvan sommige evenwijdig zijn, en andere niet; de uiteinden in de vereenigingspunten; het aantal hoeken, die eenige lijnen kunnen maken; de soorten van hoeken, door eenige lijnen gevormd; hetzelfde door lijnen, waarvan sommige evenwijdig; het meten van hoeken; complement en supplement; de benaming der hoeken, als 2 lijnen door eene derde gesneden worden, en eigenschappen van de hoeken als die 2 lijnen evenwijdig zijn; het aantal vlakken door eenige lijnen in[...] sluiten; de eenvoudigste eigen-

[p. 159]

schappen van den driehoek; het theorema van Pythagoras; de soorten van vierhoeken, en eigenschappen van het parallelogram; de inhouden van drie- en vierhoeken; den diagonaal; den diagonaal in regelmatige veelhoeken; de binnen-veelhoeken, inspringende hoeken en sterveelhoeken; het verdeelen van een vlak door ééne en twee lijnen; het op elkander leggen van drie- en vierhoeken en de vormveranderingen van drie- en veelhoeken.

De inleiding, waarmede het werkje aanvangt, geeft, onzes erachtens, niet te veel en niet te weinig. Men ontwaart er al dadelijk uit, dat de schrijver zijne voorgenomene taak magtig is, en de aandachtige beschouwing van den tekst, met de daartusschen geplaatste naauwkeurige figuren, bevestigde in alle deelen de gunstige gedachte, die wij aanvankelijk opvatteden. Wij zijn vooral ingenomen met de duidelijke en zaakkundige verklaring, die de heer Moll op blz. 48-50 geeft, van de sexagesimale (oude) en de decimale (nieuwe) verdeeling van den regten hoek, en kunnen hem, na het lezen van deze vernuftige, schoon tevens eenvoudige uitlegging, bijna vergeven, dat hij in den eersten naamval we in plaats van het, naar onze overtuiging, gevorderde wij gebruikt heeft.

De uitvoering van het werkje is waarlijk fraai te noemen: zoowel den reeds genoemden uitgever, als den drukker (den heer A. ter Gunne, te Deventer), komt hiervoor allen lof toe. Ook de prijs is, de moeijelijkheid van de uitvoering der talrijke steendrukfiguren in aanmerking genomen, uiterst billijk te achten. Wij aarzelen dus geen oogenblik, om die redenen, doch in de eerste plaats om de degelijkheid van den arbeid van den bekwamen Moll, deze nieuwe ‘Vormleer’ met nadruk aan te bevelen.