Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

[p. 129]

Boekbeschouwing.

Gods Zoon op aarde. Tafereelen en beschouwingen, door J. van den Hoorn, Cz., Godsdienst-onderwijzer te Hattem. Met een voorwoord van W.J. Jorissen Mz., predikant te Utrecht. Te Zwolle, bij P.J. van Dijk, 1863. In gr. 8vo. 384 bl.

Men zou dit boek kunnen noemen een: Leven van Jezus, indien in de ‘tafereelen’ van ‘en beschouwingen’ over 's Heilands openbaar leven eene harmonistisch-chronologische orde heerschte. Dit niet zoo zijnde is de titel zeer juist. En wat den inhoud aangaat: 't zal den lezer van dit Tijdschrift zeer wonderspreukig toeschijnen, als wij hem zeggen, dat er ten aanzien der methode eene groote overeenkomst is tusschen het beruchte boek van Renan en dit geschrift van den kerkelijk-gereformeerd-regtzingen van den Hoorn, aanbevolen door eenen mede als kerkelijk-regtzinnig bekenden predikant. De inhoud van beide werken over Jezus' geschiedenis loopt namelijk zoo hemelsbreed uiteen, dat men bijna moet vragen hoe het mogelijk zij, dat over denzelfden persoon geschreven kan worden op twee zoo lijnregt tegen elkander inloopende wijzen. Maar - wij spraken ook van de methode, en te dien aanzien moeten Renan en de Hattemsche godsdienst-onderwijzer in zooverre op dezelfde lijn geplaatst worden, als beiden totaal ignoreren al wat sedert eene eeuw op het veld der historische kritiek ten aanzien der levensgeschiedenis van den Heer is voorgevallen; Renan om zich een fantastische voorstelling van Jezus' leven uit de lucht te grijpen en feiten, over welke bedachtzame wetenschap nog bij lange na haar laatste woord niet heeft gesproken, eenvoudig cavalièrement te effleureren, als hadde die wetenschap b.v. geen zware gewigten gezet in de schaal, hangende tegenover die waarin de luchtige bewering ligt: Jezus is te Nazareth geboren; - van den Hoorn om even weinig als Renan notitie van die in de schaal gezette gewigten te nemen. Alleen over de wonderen en over de opstanding een paar woorden, die bewijzen dat het boek niet geheel en al eene verschijning uit de vorige eeuw is, maar inderdaad een van 1863. Doch de volzinnen die de waarheid der wonderverhalen en der verrijzenis van den Heer moeten handhaven, zijn alleen voor diegenen

[p. 130]

voldoende, welke met den schrijver ‘zich van ganscher harte onderwerpen aan het goddelijk gezag der Schrift, ook daar, waar wij haren inhoud niet begrijpen.’ De kwestie loopt echter niet over het gezag, maar over de opvatting der Schrift, en voor diegenen die de verhalen letterlijk zoo opvatten als er staat (iets dat wij nu onbeoordeeld laten) is elke apologie, hoe kort en oppervlakkig ook, eigenlijk overbodig.

Men zou ons grootelijks misverstaan als men meende, dat in het bovenstaande eene min gunstige beoordeeling van dit boek lag opgesloten. In geenen deele! Voor hen die genoeg ontwikkeld zijn om min of meer op de hoogte te staan der - niet ‘godgeleerde,’ gelijk van den Hoorn ze noemt, maar - historisch-kritische vraagstukken, die ‘in dezen tijd aan de orde van den dag zijn,’ beduidt dit geschrift al zeer weinig; maar daar zijn nog eene groote menigte eenvoudigen in den lande, die van al die ‘vraagstukken’ niets weten, er niets van behoeven te weten, er ook niets van zouden willen weten, er met afschuw van zouden hooren, omdat zij er den eigenlijken aard niet van doorzien, en die toch gaarne een naar hunne vatbaarheid geschreven werk over Jezus leven zullen lezen. Voor dezulken ondersteunen wij gaarne Jorissen's aanbeveling, terwijl wij ten volle met hem instemmen als hij zijn ‘voorwoord’ (gelijk het echt Duitsch heet) tot eene gelegenheid bezigt om zijne hoogachting te uiten voor den stand der godsdienstonderwijzers, wier roeping het trouwens niet is, de diepzinnigste vraagstukken van historische kritiek te behandelen, maar eenvoudigen tot de kennis van Christus en daardoor tot den Heer zelven te brengen.