Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

Achttal leerredenen van J. Breunissen Troost, in leven theol. dr. en pred. te Hoorn. Te Hoorn, bij Gebr. Vermande. 1862. Prijs ƒ 2,25.

Deze leerredenen zijn na den dood des vroeg gestorven opstellers uitgegeven door zijne ambtgenooten J.C. ten Brummeler Andriesse en dr. H.J. van Hoorn. Zij zijn bestemd tot een blijvend aandenken van den vroeg ontslapene voor zijne vrienden en allen die zijne prediking op prijs stelden. Bij dit berigt in de voorrede voegen de uitgevers

[p. 305]

nog de aanwijzing van een en ander kenmerk, door hetwelk naar hun oordeel het kanselwerk van Troost zich gunstig onderscheidt. Zij zeggen daarvan o.a. dat zijne prediking uitmuntte ‘door haren belangwekkenden inhoud en volledige bewerking, die ruimschoots vergoedden wat aan het losse en gemakkelijke in gang en ontwikkeling ontbreken mogt. Van kunstigen opschik en schitterende woorden had hij een bepaalden afkeer, gedachtig aan de spreuk, dat eenvoud het kenmerk der waarheid is. - - Daarbij hoorde men hem zelden zonder eenige vermeerdering van kennis op het gebied der godsdienstige waarheid verkregen te hebben, en verliet men dien prediker niet zonder opgebouwd en versterkt te zijn in geloof, hoop en liefde.’ - In deze woorden wordt alzoo een tamelijk volledig oordeel uitgesproken over de preken van dr. Troost; en dat oordeel is ja gunstig maar deelt toch ook geen te kwistigen lof uit. Over het algemeen stemt ref. met de uitgesproken beoordeeling in, terwijl hij ook gaarne op het werk van den ontslapen Hoornschen leeraar het woord ‘degelijke prediking’ toepast. Wat wij onder dat woord verstaan? Dit, dat de prediker meestal en bij voorkeur belangrijke teksten ter behandeling uitkiest, dat hij den waren zin dier teksten duidelijk ontvouwt en verklaart, en dat hij aan de verklaarde uitspraak zelve dan de stoffe ontleent van opwekking of waarschuwing of vermaning. Zoo zal hij de kennis der godsdienstige waarheid bevorderen en het echt christelijke leven aankweeken. Zoo zal hij bewaard blijven voor het debiteren van algemeenheden, die bij elke preek gebruikt kunnen worden en daarom bij geen enkele goed passen, daar het hem nooit zal ontbreken aan juiste en nuttige denkbeelden. - Zulk een prediker zal zich welligt, ja waarschijnlijk niet mogen verheugen in den grooten toeloop der menigte, want hij maakt geen jagt op vernuftige motto's en piquante thema's en roerende schilderingen, hij wekt geene verbazing of verwondering; maar hij brengt tot nadenken. De hoorders die nadenken willen, wien het te doen is niet om een vlugtige aandoening, maar om voedsel voor verstand en hart, zullen dan ook met ware belangstelling hem volgen en echte stichting bij hem vinden.

Tot die ‘degelijke prediking’ behoort nog al iets. Hiertoe

[p. 306]

is niet voldoende, dat men eenige vlugheid van geest, eene levendige verbeelding, een gemakkelijken stijl en ook eenige theologische kennis bezitte, meest geput uit de vlugschriften en strijdschriften van den dag; neen waarlijk, deze eigenschappen mogen welligt genoeg zijn, om den redenaar opgang te doen maken, zij stellen hem niet in staat om ‘degelijk’ d.i. om goed te prediken. Daartoe is grondige geleerdheid noodig, duidelijk inzigt in de evangelische waarheid, exegetische bekwaamheid, heldere kennis van de israëlitische en christelijke oudheid en menschenkennis. Men moet de woorden der bijbelschrijvers niet maar op den klank af gebruiken of men loopt groot gevaar hen iets gansch anders te laten zeggen, dan zij bedoeld hebben. Men moet het evangelie verkondigen en niet overgeleverde meeningen of eigen begrippen en daarom is het noodzakelijk, dat men de woorden der H.S. wel versta en in hun waren zin aan de gemeente voorstelle. De prediker moet in de eerste plaats schriftverklaarder zijn.

Vooral in onze dagen van strijd en twisting over de godsdienst is er behoefte aan zulke ‘degelijke prediking.’ Zal het christendom op zijne waarde worden geschat en erkend als de echte godsdienst heiligend en zaligend voor de gansche menschheid; dan moet zij duidelijk gekend en bekend gemaakt worden, dan moet zij ontdaan worden van bedekselen en bijvoegsels, die haar misvormen en verduisteren. Eere dan aan hen, die hiertoe hunne krachten inspannen, hieraan hunne talenten dienstbaar maken! Die eere moet ook aan Dr. Breunissen Troost worden toegekend. Zijn predikwerk verdient aanbeveling, al munt het ook niet uit door bevalligheid en sierlijkheid van stijl.

Nog een enkel woord met betrekking tot dit laatste. De uitgevers dezer leerredenen verhalen in de voorrede, dat hun overleden ambtgenoot ‘een bepaalden afkeer had van kunstmatigen opschik en schitterende woorden;’ en uit den zamenhang waarin deze mededeeling gelezen wordt schijnt te blijken, dat deze ‘afkeer’ door hen als een deugd of een verdienste wordt beschouwd. Maar is dat billijk? Gewis, wanneer zij daarmede bedoelen: afkeer van ijdelen woordenpraal, van oratorische kunstgrepen en zinledige phraseologie, dat behoeft immers niet gezegd te worden. Maar indien wij

[p. 307]

letten op den soberen, soms wat dorren stijl van Troost, dan denken wij aan iets anders, dat wij ten minste niet zouden willen aanprijzen. Verwaarloozing van den vorm kan geen voordeel doen aan den inhoud der leerrede. ‘Eenvoudigheid is het kenmerk der waarheid.’ Goed, maar schoonheid staat niet tegenover eenvoudigheid. Neen gewis, tracht de hoorders te boeijen ook door netten, bevalligen stijl en smaakvolle voordragt; gij zult daardoor der waarheid geen afbreuk doen. Zoo gij in allen deele wilt beantwoorden aan uwe roeping als christelijk prediker, leg u dan toe op de welsprekendheid. Zoek bij het ware en goede ook het schoone. Verwerp alle gezochte woordspelingen en beelden, allen bombast; maar maak ijverig gebruik van de redekunstige sieraden, die de verhevenheid of de aantrekkelijkheid van uw onderwerp beter doen uitkomen. Maak u al wat gij hebt, ook uwen smaak en uwe verbeelding ten nutte voor uwe prediking.

Uit al het gezegde blijkt genoegzaam, hoe wij denken over de leerredenen van wijlen Dr. J. Breunissen Troost, wij wenschen dat ze in veler handen komen en door velen met aandacht gelezen worden. Voor 's mans vrienden zij dit boek een aangenaam aandenken van zijne waarlijk ‘degelijke prediking!’

R.

V.