Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

Beginselen eener vergelijkende Psychologie (zielkunde). Uit het Hoogduitsch van K.F. Burdach, vertaald door J.L. Dusseau. (Te) Amsterdam, (bij) Theod. Bom, (zonder jaartal). Prijs ƒ 0,80.

Onder al de handboeken, die in vroegeren en lateren tijd over psychologie of zielkunde in het licht gekomen zijn, is voorzeker geen geleidelijker en beknopt zaakrijker dan dat van den met regt beroemden prof. Burdach, die ons reeds meermalen met de vruchten van zijn scherpzinnigen geest verrijkt heeft. Zijne wijze van voordragt heeft iets aangenaams en boeijends, iets dat ons willekeurig aantrekt en dat zoo noodzakelijk is bij sommige studie-vakken, die dikwijls uit den aard der zaak ‘droog’ te noemen zijn. Wie toch zal behagen scheppen in eene zoogenaamde ‘drooge’ studie, gelijk b.v. de wiskunde, indien zij op eene koude, onverschillige, dorre wijze, gelijk helaas zoo dikwijls plaats grijpt, wordt voorgedragen en gedoceerd? Wij gelooven den docenten niet hart te vallen, indien wij ons vermeten te stellen, dat de huiveringwekkende gedachten die ons bezielen, wanneer wij nog aan sinussen, tangenten, logarithmen en geheimzinnige lijnen en teekens denken, veelal het gevolg zijn van de wijze waarop die wetenschap, koud en dor gelijk zij is, verklaard wordt. 't Is wel jammer, dat die zoogenaamde drooge takken van wetenschappen het meest en het gestrengst beoefend

[p. 255]

worden door mannen, die een plegmatisch gestel hebben en aan bloed-armoede lijden, ofschoon het ons nog meer duidelijk is, of deze ten gevolge van hun plegma niet praedispositie voor het dorre en drooge hebben, dan of de strenge beoefening dier wetenschappen een sanguinisch gestel tot een pompstok kunnen doen uitdroogen. Hoe het echter zij, zooveel is zeker, dat ieder leervak door eene aangename voordragt boeijend kan gemaakt worden, wanneer de gelaatsplooijen niet altijd even strak gespannen staan en zoowel hoorders als lezers van tijd tot tijd door iets meer aangenaams eene kleine scherts of iets dergelijks, de redenaars of schrijvers oplettend gadeslaan. En zóó iets juist meenen wij in deze beginselen der psychologie ontwaard te hebben, in waarheid het werk van Burdach laat zich meer tot uitspanning lezen, dan als een bepaald studieboek. Wij ontveinzen dan ook onze vreugde niet, dat onze welbekende Dr. Dusseau, die ook elders op het gebied der psychologie en microscopie naam gemaakt heeft, het hoogduitsche werk in onze moedertaal heeft overgebragt, waardoor het zeer zeker niet aan waarde verloren heeft. De psychologie van Burdach is alzoo niet uitsluitend voor studerenden en onderwijzers bestemd, maar laat zich met groot gemak lezen en verstaan door ieder, die aanspraak kan maken op eene meer dan alledaagsche ontwikkeling des geestes, zelfs voor den scherpzinnigen handelaar, indien hij zich eenige oogenblikken van zijn duf kantoor durft af te zonderen. Gelijk eenmaal een Nederlandsch hoogleeraar op de vraag: ‘hoe het kwam dat er nog zoovele stompzinnigen in Nederland waren en wat er aan te doen was, om dit te verbeteren,’ antwoordde: ‘Eet veel uijen, mosterd, peper enz!’ Zoo ook roepen wij een ieder, die een ruimeren blik wil slaan in de binnenkameren van het organische leven, ernstig toe, dit werkje met aandacht en belangstelling te lezen, daar het den grondslag leggen kan voor eene onontbeerlijke ontwikkeling des geestes. Het zal wel niet noodig zijn eene breede opgave te doen van de verschillende hoofdstukken, die er in behandeld worden, weshalve wij het voor genoegzaam achten, alleen de hoofdafdeelingen te vermelden, die er in opgeteekend zijn, t.w.: I de oorsprong der ziel, II het leven der ziel, III het bewust worden, IV de kennis en V de uiting. Het spreekt

[p. 256]

van zelf dat iedere hoofd-afdeeling weder in verscheidene onder-afdeelingen verdeeld is en alles dus een belangrijk geheel maakt. Voor zooveel dit bij ons te lande mogelijk kan zijn, vertrouwen wij dat de uitgever een goed debiet zal hebben van een werk, dat reeds door de namen van twee corypheeën der wetenschap is opgeluisterd.

Papier, druk en correctie zijn voldoende en het zou naar ons inzien slechts vitterij genoemd kunnen worden, wanneer wij op het eene of het andere aanmerkingen wilden maken, terwijl wij ten slotte, waar dit de waarde des werks bij een bevooroordeelden lezer mogt kunnen veɹminderen, ons verpligt achten te doen opmerken, dat zoo er al mededeelingen, opmerkingen of feiten vermeld worden, die aan overdreven verbeeldingskracht doen denken of die den stempel van bepaalde geloofwaardigheid missen, zulks niet geweten moet worden aan den schrijver, maar in dat geval alleen aan die berigtgevers, wier namen in dit werk openlijk vermeld worden, waaronder een Sprengel, Tennecker, Rengger, Lenz, Autenrieth, Zimmerman en anderen eene eervolle plaats bekleeden en hiermede

Basta.