Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

Theodore Parker, of ervaringen van een Amerikaanschen Predikant, door hem zelven beschreven, vertaald door A.W.C. Berns, met eene inleiding van Dr. A. Réville. (Te) Arnhem, bij Is. A. Nijhoff & Zoon, 1852. In post 8vo. 170 blz. Prijs ƒ 1,25.

Wel is het een merkwaardig boekske, dat onder bovenstaanden titel ons wordt aangeboden, en wèl is hij, wiens leven daarin, voor een deel, beschreven wordt, een merkwaardig man. Het verwondert ons niet, dat de heer Réville, die van zijne hoogachting voor Parker reeds getuigenis gegeven had in een opstel over den beroemden Amerikaan, geplaatst in de Revue des deux Mondes, gaarne nog eens van de gelegenheid gebruik maakte om de aandacht zijner landgenooten op dien zeldzamen man te vestigen. Evenwel is zijne inleiding niet enkel eene aanprijzing van het boekje, maar een aanmerkelijke bijdrage tot de waarde daarvan. Hij leert ons den man beter kennen, dan het ons alleen uit het vertaalde werk mogelijk zou zijn, wijst niet enkel de voortreffelijke eigenschappen maar ook de gebreken of fouten van den hoofdpersoon des boeks aan, en stelt dus ons in staat, wat wij in de volgende bladzijden lezen, juist te waarderen, goed te verstaan en wèl te behartigen.

Wat dit boekje dan eigenlijk bevat? Ziet niets anders als een uitvoerigen brief van een' predikant aan zijne gemeente. Welligt is die laatste uitdrukking niet geheel juist, doch zij past meer aan onze omstandigheden en is daarom beter verstaanbaar voor ons Europeanen, dan het woord congregatie, dat eigenlijk gebruikt had moeten zijn. Theodore Parker was

[p. 206]

de prediker in eene afzonderlijke vergalering van menschen, die hem tot zich hadden geroepen, toen hij, wegens zijne bijzondere denkbeelden en gevoelens, bij geen der talrijke kerkgenootschappen een werkkring geopend vond. Zijne congregatie was gevestigd te Boston. Zijne leer en werkzaamheid weken in menig opzigt af van hetgeen men daar gewoon was te zien en te hooren. Om zijne buitengewone vrijzinnigheid, die de vrucht was van ernstige studie en naauwgezet onderzoek, gaf hij ergernis aan de godgeleerden en allen, die prijs stelden op de kerkelijke overleveringen en eenmaal aangenomen leerstellingen. Door zijne vrijmoedigheid en gestrengheid bij de bestraffing van zedelijke gebreken en heerschende ondeugden, verwekte hij zich den toorn en de vijandschap van velen, die zich door hem beleedigd achtten. Zijn leven was alzoo een voortdurende strijd. Maar door geene bezwaren of teleurstellingen afgeschrikt bleef hij met onverminderden ijver voortgaan met het pogen om de godsdienst vruchtbaar te maken voor het leven, om de maatschappij in al hare deelen te reinigen, te veredelen en daardoor gelukkiger te maken, tot dat een gevaarlijke krankheid hem dwong ruste te nemen. Op raad zijner geneesheeren vertrok hij naar het eiland Santa Cruz, in de hoop dat het verblijf in een zacht klimaat zijne hevig geschokte gezondheid welligt zou herstellen. Vóór zijn vertrek zond hij een hartelijk vaarwel aan de leden zijner gemeente, die hij niet voor langen tijd hoopte te verlaten. Op dit schrijven werd hem een antwoord toegezonden, door zeer velen onderteekend, dat als een bewijs kan strekken van de groote liefde en hoogachting, die hij zich in zijnen kring had verworven. Nadat zijne ligchaamskrachten eenigzins waren toegenomen schreef hij den langen brief, die den eigenlijken inhoud van dit werkje uitmaakt. Daarin geeft hij een overzigt van zijn eigen leven, verklaart de bedoelingen van zijn werken, de middelen die hij heeft aangewend om het voorgestelde doel te bereiken, en herinnert zijnen vrienden de gevolgen van dat pogen. Dit alles wordt beschreven op eenvoudige wijze, zonder eenig vertoon; zoodat, al spreekt de schrijver altijd over zich zelven, hij toch geen enkel blijk geeft van hoogmoed. Waarlijk 't is hem niet te doen om eigen lof, maar om het welzijn zijner vrienden.

[p. 207]

Maar, moest dit alles natuurlijk zeer belangrijk zijn voor zijne gemeente, voor allen, die hem eerden en liefhadden; is het daarom nu ook zoo gewigtig voor ons Nederlanders, die den man nooit hebben gezien? Wij aarzelen geen oogenblik toestemmend te antwoorden op deze vraag. Want Parker was een groot man in den waren zin des woords; en het moet ons altijd goed zijn dezulken gade te slaan, hun edel streven te leeren kennen, de uitstekende eigenschappen ons voor te stellen, die zij betoonden. Wij zullen ons van de beschouwing van zulk een beeld niet afkeeren, zonder ons opgewekt te gevoelen tot bewondering, zonder te zijn gesterkt in onze liefde, onzen ijver voor het waarachtig goede. - En daar is nog iets. Parker was wat zijne theologische inzigten betreft, bepaald modern, zoo als dat tegenwoordig heet; hij verzette zich in menig opzigt tegen de bepalingen der kerkleer, en tegen overgeleverde opvattingen der christelijke waarheid; daarom kan zijn leven ten voorbeeld dienen en tot bewijs, hoe men zeer vrijzinnige denkbeelden koesterende in zijnen wandel toonen kan een echt, waarachtig christen te zijn. Daar zullen er velen zijn, die zijne theologie verwerpelijk achten, maar niemand zeker zal hem den naam weigeren van een waarlijk godsdienstig man. - ‘Als men meent, dat het ware christendom hierin bestaat, om met den meester ‘te gelooven, dat het koningrijk der hemelen is bestemd voor de reinen van harte, en voor de zielen, die naar de geregtigheid hongeren; dat de gezegende des Vaders en zij, die de Zoon des menschen met zich doet heerschen, dezulken zijn die de ongelukkigen ondersteunen, hongerigen voedende, naakten kleedende, gevangenen bezoekende, onregtvaardige ketenen verbrekende; als men gelooft, in één woord, dat de eerste der christenen de Christus zelf was, en dat men alzoo christen is naar de maat waarin men zijn beeld verwerkelijkt, door de trekken van dat heilige en schoone leven in het eigen leven te openbaren, - dan zeg ik, dat Theodore Parker een der grootste christenen onzer eeuw is.’ - Zoo oordeelt dr. Réville. Moge zijne uitspraak velen bewegen dit boekje te lezen en te overdenken. Mogten velen hier de bevestiging vinden der waarheid, dat het echt geloof zigtbaar wordt in werken van liefde! -