Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

Wat hebben Neêrlands koningen vijftig jaren voor Nederland gedaan? of Nederland in 1813 en Nederland in 1863, door H. Zeeman, kostschoolhouder te Amsterdam. VIII en 48 pag. roijaal 8vo. Te Amsterdam, bij P.M. van der Made, 1863. Prijs ƒ 0,50.

Holland leeft weêr,

Holland streeft weêr

Met zijne afgelegde vlag,

Door de boorden

Van het Noorden

Naar den ongeboren dag.

Holland groeit weêr!

Holland bloeit weêr!

Hollands naam is weêr hersteld!

Holland, uit zijn stof verrezen,

Zal op nieuw ons Holland wezen;

Stervend heb ik 't u gemeld!

Zoo zong in profetische verrukking, de groote Bilderdijk, toen de aanstaande omwenteling in 1813 hem de snaren zijner lier deed tokkelen, en wie, die dien zang van hem kent, vergeeft het den man niet, dat hij voor eene wijle de Bonapartes kon bewierooken? Maar wie ook, die die stoute toonen hoort, gloeit het hart niet bij de herinnering aan het grootsche schouwspel, dat ons vaderland aanbood bij de herleving van het Nederlandsche volk. Gewis, wij zeggen het den heer Jorissen na, als hij in zijne ‘Historische schetsen’ schrijft: ‘Eene natie, die de ketenen verbreekt, welke hare maatschappelijke en zedelijke ontwikkeling belemmeren, die de grootste inspanning en de laatste krachten veil heeft voor het hoogste, wat de mensch hebben kan

[p. 195]

vrijheid en zelfstandigheid; een onderdrukt volk, dat in het moedig opstaan toont door de onderdrukking wel gebogen, maar niet verlaagd te zijn, en aan de eindelijke zege van het regt niet te wanhopen - levert een schooner en verhevener schouwspel, dan de val eens dwingelands.’ En dat schouwspel leverde ons land in 1813.

Wij zullen de geschiedenis dezer dagen niet schetsen. Maar bij de gedachte aan de aanstaande vijftigjarige herinnering van dat tooneel, kwamen de bovenstaande woorden ons voor den geest, en waar wij gereed stonden, eene brochure te beoordeelen, die aan die herinnering is gewijd, moesten zij ons het eerst uit de pen.

De heer Zeeman, door onderscheidene geschriften reeds gunstig als schrijver en historicus bekend, vond zich opgewekt, om bij het uitzigt op het halve eeuwfeest onzer herboren vrijheid een blik terug te werpen op dat jaar onzer herkregen volkssouvereiniteit en tevens na te gaan, wat Nederland in de laatste vijftig jaren aan zijne koningen te danken heeft.

De schrijver stelde zich daarbij niet ten taak, om iets nieuws te leveren; hij zegt: ‘nieuw, zelfs niets wat onbekend is, wat niet bij onderscheidene schrijvers te vinden is, deel ik mede; doordrongen van eerbiedige bewondering voor, en dank aan het vorstelijk huis van Oranje, dat met Gods hulp al het leed en al den smaad, zoo lang geleden, in welvaart, in eere en in bloei verkeeren deed, heb ik getracht, mijne land- en stadgenooten [zijn deze ook niet 's schrijvers landgenooten?] ook tot die overtuiging te brengen.’

Wij willen de bedoeling des schrijvers niet wraken, maar van een man als de heer Zeeman, hadden wij toch iets anders verwacht, dan hij ons aanbiedt. Niet, dat wij daarmede willen te kennen geven, alsof zijn geschrift niet kan bijdragen, om den geest der natie te stemmen tot dankbare gedachtenisviering van het gedenkwaardige jaar 1813. Evenmin, dat wij niet met hem instemmen, in de waarachtige hulde voor en de erkenning van het goede door Neêrlands koningen gedurende 50 jaren voor Nederland gedaan. Nog minder, dat wij het hem niet met vol gemoed nazeggen: ‘moge de regering van Neêrlands derden koning door God geze-

[p. 196]

gend, en door de trouw des volks voorspoedig zijn, moge hij gesterkt worden door de kracht des Allerhoogsten, om zijn volk te regeren en te besturen in de kracht van Hem, in Wiens hand het lot van volk en koning berust.’ O neen! daartoe zijn wij (met fierheid schrijven wij het neder) te vurig Oranjeman, - daartoe zijn de woorden van da Costa voor ons te heilige waarheid, dat Oranje en Nederland, Nederland en Oranje één zijn.

Maar wij hebben iets tegen den vorm, de indeeling en een paar punten der brochure.

Waarom een geschrift, dat zoo geschikt is, en dienen moet, om een goeden volksgeest aan te kweeken tegen het aanstaande hoogtij, het ongemakkelijke en lastige groot 8vo formaat gegeven, ja dit zelfs nog grooter dan gewoonlijk? Een werkje, voor weinig gelds verkrijgbaar gesteld en in een kleineren vorm, zou ons bedunkens daartoe veel bevordelijker geweest zijn.

Waarom aan de beschrijving der gebeurtenissen vóór en van 1813 zulk een groot gedeelte gewijd (29 bladzijden) daar de schrijver voorop zet, niets nieuws te leveren, en aan de beantwoording van den titel slechts 19 bladzijden besteed? Ons dunkt, dat de geschiedenis der laatste halve eeuw niet zoo schraal is aan merkwaardige voorvallen, - dat de regeringsdaden van Neêrlands drie koningen niet zoo gering zijn, dan dat daaraan niet eene grootere uitbreiding had kunnen geven worden.

Waarom de geschiedenis op een paar punten uit haar verband gerukt, en het oordeel van den nakomeling gelijk gemaakt aan dat van den tijdgenoot? Van den heer Zeeman mag men toch niet verwachten, dat hij onbekend is, met het licht, dat latere geschiedschrijvers over de karakters van enkele Fransche regeringspersonen hebben geworpen. Zoo vinden wij op bl. 8 de twee prefecten de Celles en de Stassart, met eenen naam genoemd, als: ‘waardige satellieten van hunnen meester, monsters in menschengedaante, beide kwaadaardige handlangers van het despotiek geweld, die de harde maatregelen, welke zij gelast waren ten uitvoer te brengen, nog harder maakten, door de norsche en tergende wijze, waarop zij, dwingelanden in het klein, te werk gingen.’ Had de heer Zeeman, om slechts één schrijver te

[p. 197]

noemen, even de Bijdragen tot de geschiedenis van het Stas-ta bestuur enz. van Ten Zeldam Ganswijk opgeslagen, dan had hij kunnen ervaren, dat de Stassart door eerzucht, door de hoop op bevordering tot de stipte gehoorzaamheid aan de bevelen van hooger hand werd gedreven, doch de wreedheid der Fransche verordeningen niet verscherpte, integendeel ze dikwerf heeft verzacht. Alleen, wie hem misleidde, had zijn geduchten toorn te vreezen. De Stassart zocht door stipte volvoering van de keizerlijke bevelen, zonder ze te verzwaren, de ingezetenen gelukkig te maken.

Waarom zoo spoedig, als het ware met haast over het leven van koning Willem II heengeloopen, en dit in een viertal bladzijden zaamgevat, waarvan nog ruim eene bladzijde besteed wordt aan eene dorre schets onzer grondwet. Het werkzame leven van den ridderlijken vorst biedt lichtpunten te over, om vermeld te worden in eene brochure, waarmede men eene schets wil geven van wat Neêrlands koningen voor Nederland gedaan hebben.

Het zijn echter maar opmerkingen, geenszins aanmerkingen, die wij tegen het geschrift hebben. Wij hopen, dat aan de uitgave een ruim debiet moge ten deel vallen en ook door deze poging, de taak moge verligt worden van de commissie, die zich den 3 februarij 1863 in het paleis van Z.K.H. Prins Frederik en onder diens Voorzitterschap vormde, de commissie tot oprigting van een nationaal gedenkteeken voor November 1813.

O! dat met Neêrland Nassau leve!

Maar welk een stikdamp ook den tijdloop nog omgeve,

Wat toekomst ons bedreig, daar is voor Nederland

Een roeping, voor Oranje een aangewezen stand.

L.

H.