Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

De Bijbelvriend. Nieuw en oud, ter verklaring van den inhoud en den geest des Bijbels. Onder redactie van A.L. Poelman, th. dr. en predikant te Noordbroek, en Joh. Hooijkans Herderschee, predikant te Nijmegen. Zevende jaargang. Te Nijmegen, bij H.C.A. Thieme, 1862. In gr. 8vo. 382 bladz.

Of de vorige jaargangen van dit godgeleerd tijdschrift insgelijks ter aankondiging aan de Letteroefeningen zijn toegezonden, is aan den steller dezes niet bekend; van elders kwamen hem sommige gedeelten wel, andere niet onder de oogen. Indien echter, zoo als menigmalen het geval is, slechts sommige gedeelten van een geheel ter beoordeeling worden gezonden, is dat lastig en belemmerend. Zoo is b.v. de allerkeurigste ‘schets uit de geschiedenis van Israël’: ‘hoe Saul koning werd (1 Sam. VIII-XII),’ van prof. Kuenen, eene vijfde van die soort.

Doch zonder er nu verder aan te hechten, dat wij slechts éénen jaargang van een periodiek werk voor ons hebben, beschouwen wij dien als een boek op zich zelv'. Dat de Bijbelvriend volbloed ‘modern’ is, blijkt reeds uit de namen

[p. 143]

der redacteurs en uit die der op den titel genoemde medewerkers: dr. van Bell, dr. Berlage, prof. Kuenen, dr. Modderman en prof. Rauwenhoff. Maar het blijkt ook uit den inhoud; wij wijzen alleen op de zooveel besprokene preek van dr. Poelman over Gal. V:1 op den gedenkdag der Hervorming, die de des tot in het onbescheidene toe aangevallen opsteller hier in haar geheel heeft laten afdrukken, alsmede op ‘eenige opmerkingen betreffende het geschrift van ds. A.T. Reitsma: ‘de moderne theologie beoordeeld uit het standpunt der moderne natuur- en wereldbeschouwing,’ door den zich noemenden ‘Agricola.’

Wij laten de beschouwingswijze der ‘moderne theologie’ voor het oogenblik in haar regt en op hare plaats. Wij betwisten in geenen deele, dat, als men er eenmaal toe komt, om niet de objective schrift, maar het subjective bewustzijn als den hoogsten regter in godsdienstonderwerpen aan te merken, oneindig gemakkelijker wordt datgene waartoe men, den onhoudbaren weg van mechanische ingeving en woordgezag verlatende, toch komen moet, t.w. de erkentenis, dat de bijbel wel degelijk dwaalt in datgene, waaruit zich de inspiratie-theorie zelfs met de ergste gedwongenheid niet te redden weet. Het is eerlijk, daarvoor uit te komen; men bevordert er de eer des bijbels meer door dan door het tegendeel. Zoo aan iets, dan blijkt dit aan het voortreffelijke opstel van prof. Kuenen, die de tegenstrijdigheden in de berigten nopens Sauls aanstelling tot koning formuleert en verklaart op eene wijze, die inderdaad niets te wenschen overlaat. Zoo kan men ook groote scherpzinnigheid niet ontzeggen aan de verhandeling van ‘Agricola’ over de vraag: ‘wordt tot de kennis van den eenen waren God bovennatuurlijk onderwijs vereischt?’ - eene vraag, die een ontkennend antwoord erlangt tegenover eene verhandeling van prof. Hofstede de Groot, over den oorsprong van het monotheïsme (in: Waarheid in liefde). Voorts tellen we onder de beste opstellen dat van dr. Modderman ter ontkennende bewoording van de vraag, of de opstanding van Jezus voorspeld is. En dat zeggen we volmondig, ook in weerwil van de vele bedenkingen die wij er tegen hebben. Slechts ééne zij vermeld: Als M. apodictisch zegt, dat in ‘de afscheidsredenen bij Johannes geen spoor van hoop op een

[p. 144]

spoedig aanstaand ligchamelijk weêrzien’ is, maar alleen sprake ‘van een geestelijk vereenigd blijven en van een weêrzien in hoogere wereld,’ - dan is dit o.i. een openbaar verwringen van den duidelijken zin van Joh. XIV:19; XVI:16, 22. En om te kunnen ontkennen, dat Jezus aangaande ‘zijn sterven bijzonderheden heeft voorspeld, die hij bezwaarlijk weten kon, en die ook te weinig beteekenend waren, om, al had hij ze vooruit gezien, ze opzettelijk vooruit te zeggen, b.v. dat men hem geeselen en bespuwen zou en dat hij aan een kruis zou sterven,’ - wordt eenvoudig gezegd: ‘naar het ons voorkomt is Matth. XX:19 eene bijvoeging van later tijd.’ Waar eindigt men, indien men alzoo van eigen subjective opvatting laat afhangen wat in het N.V. echt en wat ‘bijvoeging van later tijd’ is?

Doch genoeg. De Bijbelvriend is voor godgeleerden en voor zeer geoefende leeken (vergunne men ons het woord) en voor dezen ook zoowel van eene positive als van eene negative zijde der lezing, des onderzoeks en der toetsing ten volle waardig. In zeer enkele stukken hinderen ons een ietwat hooge toon.