Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

Beknopte Nederlandsche Taalleer, door J.H. Eichman, Instituteur (,) te Leiden. Leiden, J.H. Zitman, 1861. In post 8vo., VIII en bl. 119. Prijs ƒ 0.60.

De gunstige verwachting, die Referent bij het lezen van den naam des auteurs al dadelijk opvatte, is niet bedrogen geworden. De heer Eichman heeft een taalboekje geleverd, dat, naar ons bescheiden oordeel, beantwoordt aan den eisch, dien zelfdenkende instituteurs in een dergelijk leerboek verlangen betracht te zien.

Wanneer men dit werkje naar billijkheid wil beoordeelen,

[p. 64]

dient men zich op het standpunt te plaatsen, dat de schrijver in zijn voorberigt aangeeft. Zijn doel was niet om taalkundigen te vormen, maar om op eene eenvoudige wijze te leeren, hoe de taal zuiver moet geschreven worden. Dat praktisch nut stelde hij zich voor oogen bij de zamenstelling zijner ‘Beknopte Nederlandsche Taalleer’ en hij koos zich de klassieke werken onzer naburen tot model. Engeland roemt met regt op zijnen Murray, Frankrijk op Noël en Chapsal, Duitschland op Heyse, en de heer Eichman heeft volkomen gelijk gehad de spraakkunsten der would-be philologen over boord te werpen, en zijnen arbeid naar de geniale voortbrengselen der uitheemsche taalvorsten in te rigten.

Opmerkelijk is de volgende verklaring: ‘Bij de verwarring van ideën over de spelling, meende ik niet beter te kunnen doen dan die van den hoogleeraar Siegenbeek te behouden, te meer, omdat die spelling steeds nog door den hoogleeraar de Vries en vele schrijvers van naam gevolgd wordt.’ - Bravo! dit is ridderlijk voor zijn gevoelen uitkomen. En dit gevoelen is ook het onze. Wij hebben het vroeger in een ander tijdschrift aangetoond en herhalen het thans: de bestaande spelling is, wel is waar, niet vrij van leemten en gebreken; doch, wij vragen het allen taalkundigen, die niet door bespottelijken eigenwaan verblind zijn, kan men deze leemten en gebreken van dien aard vinden, dat zij ons zouden nopen de meest gebruikelijke spelling te verwerpen. Is de hoogleeraar Siegenbeek dan zulk een stumpert geweest, en zijn de tegenwoordige dissenters zulke uitstekende vernuften? Verre van daar. Kunstig verborgen hoogmoed is misschien hunne drijfveêr.

De vigerende spelling, die ook door het gouvernement in alle officiële stukken wordt in acht genomen, heeft het hoogst belangrijke voordeel, dat zij reeds zeven en vijftig jaren door bijkans de geheele Nederlandsche natie wordt gevolgd, aan iedereen bekend is, in alle degelijke dagbladen en tijdschriften gebezigd en op alle scholen van gewoon en meer uitgebreid lager onderwijs gedoceerd wordt. Wij achten het, om die gewigtige redenen, veel raadzamer aan een oud, doeltreffend gebouw eenige geringe herstellingen aan te brengen, dan met groote moeite en zware kosten, door bevooroordeelde en belangzuchtige werklieden een nieuw gebouw te doen optrekken.

[p. 65]

Ten einde nu ons oordeel over het werkje van den heer Eichman in korte bewoordingen uit te drukken, zullen wij het noemen: een weinig pretentieus, duidelijk, welgesteld schoolboek, dat ons den schrijver als een' ervaren, praktisch gevormden onderwijzer doet kennen. Men vindt hier geen schijnvertoon eener ziekelijke geleerdheid, die de meeste professorale grammatica's ontsiert, en die de menigte uit de hoogte overbluft door eene uitgezochte en opzettelijk gebruikte opeenstapeling van vreemde kunstnamen en een' poespas van Duitsche taalkundigen gestolen. Het werkelijke leven en de praktijk, zoowel in de school als in de maatschappij, zijn alleen als getrouwe gidsen tot hulp genomen, en met eenen helderen blik tot het voorgestelde doel aangewend.

De rijke taalschat, die wij in dit werkje aantroffen, wordt ons in 353 § § aangeboden, welke in vijf hoofdstukken zijn zamengevat, als:

I.	Hoofdstuk. Over de uitspraak en spelling.
II.	Hoofdstuk. Soortverdeeling en vormverandering der woorden.
III.	Hoofdstuk. Over het gebruik der hoofdletters.
IV.	Hoofdstuk. Over de zinsnijding.
V.	Hoofdstuk. Over de logische analyse.

Deze vijf hoofdstukken zijn, in eene menigte onderafdeelingen, successievelijk in bijzonderheden uitgewerkt, welke op eenen echt paedagogischen redeneertrant worden verklaard. Wij laten kortheidshalve de opgave hiervan achterwege.

Wij zagen met groot genoegen, dat de schrijver bij de behandeling van den toonloozen klank der u het woord notulen (spreek uit: nótelen) opgeeft. Honderde malen heeft het ons in vergaderingen van deze en gene genootschappen, zoowel in onze beschaafde stad als in de hoofdstad des rijks, gehinderd, zelfs uit den mond van aanzienlijke, hooggeplaatste of getituleerde personen, dit eenvoudige woord allerlamlendigst te hooren uitgalmen: ‘De secretaris wordt verzocht de no-tuu-len te lezen!’

De benaming van niet bepalende of onbepaalde lidwoorden heeft de heer Eichman met regt als onjuist verworpen, en vervangen door het meer rationele epitheton van minder bepalend lidwoord. Hij geeft hiervan rekenschap op bl. 30 van zijne ‘Nederlandsche Taalleer,’ en wij aarzelen geen oogen-

[p. 66]

blik zijne meening te omhelzen. Ook keuren wij het, op grond eener zeven-en-twintigjarige ondervinding in zaken van onderwijs volkomen goed, dat de schrijver zulk een belangrijk gedeelte van zijnen arbeid aan de behandeling der werkwoorden heeft gewijd. Wanneer men het vijfde hoofdstuk, dat over de logysche analyse handelt, niet mederekent, beslaat no. 5 van het tweede hoofdstuk ‘over de werkwoorden’ nagenoeg een derde gedeelte van het geheele boek, en wij verklaren volgaarne, dat wij de bijzondere zorg, die de heer Eichman aan dit gedeelte van zijne volbragte taak heeft besteed, zijn werkje niet weinig in onze achting heeft doen rijzen. De ervaring heeft ons geleerd, dat geen rededeel belangrijker is, en wij verheugen ons in den bekwamen schrijver een' geestverwant op het gebied onzer schoone Nederlandsche taal te hebben ontmoet.

Ten slotte nog eene enkele aanmerking, niet om te vitten, maar omdat onze wenk bij een' eventuëlen herdruk kan te pas komen. De regels, die de schrijver opgeeft voor het onzijdige geslacht der zelfstandige naamwoorden zijn wel wat schraal uitgevallen. Wij raden hem aan, om de ‘Eerste Beginselen der Nederlandsche taal door A.C. Oudemans’ eens na te zien, en er zijn voordeel mede te doen. Het woord onmiddelijk, op bl. IV, leze men onmiddellijk.

Druk en papier laten niets te wenschen overig. Ook de correctie verdient lof.

1863.