Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

[p. 54]

Handboek der Algemeene Geschiedenis, ook met betrekking tot beschaving, letterkunde en godsdienst door Dr. Georg Weber, Hoogleeraar te Heidelberg. Voor Nederland bewerkt door Dr. A.W. de Klerck, Praeceptor aan het stedelijk Gymnasium te Amsterdam. Eerste Stuk. Oude Geschiedenis. Oostersche volken. Amsterdam, J.H. Gebhard & Co., 1861. In gr. 8vo. 110 bladz. Prijs ƒ 1,00.

Het lag eerst in ons plan, om al de uitgekomen stukken van dit werk te gelijk aan te kondigen, maar bij nader inzien vonden wij het beter, om onze lezers met elk stuk afzonderlijk bekend te maken.

In 1846 verscheen de eerste druk van het werk van Weber en nog zeer goed herinneren wij ons, hoe gunstig de opname in Duitschland was, en het toen in 't oorspronkelijke hier te lande met bijval werd gelezen, en als een uitmuntend boek beschouwd. 't Is waarlijk te verwonderen, dat zulk een werk zoo lang onvertaald bleef, terwijl eene massa prullaria niet aan de vertaalwoede kon ontsnappen. 't Is mogelijk, dat de menigte historische werken, die in den laatsten tijd zoowel oorspronkelijk als vertaald het licht hebben gezien, de uitgevers eenigermate heeft afgeschrikt, maar zeker is het, dat geen der vroeger verschenen kan wedijveren met Weber's handboek. Maar hoe goed het mogt zijn, het werk had door eene overzetting veel kunnen verliezen, en juist daarom doet het ons genoegen te kunnen verzekeren, dat de heer de Kl. deze vertaling niet alleen met de meest mogelijke zorg heeft bewerkt, maar door bijvoeging van menige belangrijke bijzonderheid het werk nog meer volkomen, nog meer uitgebreid, nog bruikbaarder heeft doen worden.

Het eerste stuk begint met eene inleiding, welke tot bladz. 33 loopt, en waarvan het grootste gedeelte bladz. 9-30 over de godsdienst en eeredienst van het heidendom bandelt.

Die 20 compres gedrukte bladzijden bevatten eenen schat van wijsheid en belezenheid en leveren het bewijs op, dat de schrijver met onuitputtelijk geduld en groote volharding, de taak, die hij op zich nam, heeft willen ten uitvoer brengen.

[p. 55]

Tot in de kleinste bijzonderheden deelt hij ons alles mede van de godsdienst der Indiërs, het Zend-Volk, de Egyptenaren en de godsdienst der Grieken en Romeinen. De Grieksche mythologie vooral is zeer uitvoerig; niet langwijlig, niet gerekt; neen! 't zijn korte punten, maar geen puntje wordt er onaangeroerd gelaten. Vervolgens de godsdienst der Germanen en Kelten en daarna neemt het geographisch overzigt van Azië een aanvang, hetwelk ongeveer 10 bladz. compressen druk bevat, en niet is eene drooge opsomming van landen, hergen, rivieren enz., maar waarin alles is opgenomen, wat de kennis van Azië kan bevorderen. Levert het land, of de provincie of de stad voortbrengselen op, dan vindt gij ze vermeld; is er eene historische herinnering aan verbonden, dan is ze opgeteekend en het jaartal er naast geplaatst.

Van bladz. 47-59 loopt de geschiedenis der Indiërs. Hoogst belangrijk en boeijend en leerzaam is dit gedeelte, wanneer zoowel de Indische epos, met de ontleding van de beide groote epopoeën, de Mahabathara en de Ramájâna, de onderscheidene kasten, de staats- en regtsinstellingen, het Brahmanismus en Boeddhismus en de latere beschaving der Indëirs beschreven wordt. Na vervolgens de Babyloniërs en Assyriërs, Egyptenaren en Etheopiërs en Phoeniciërs behandeld te hebben, loopt bladz. 77-96 over de geschiedenis van Israël. Belangrijk is daarin het gedeelte, toegewijd aan de Hebreeuwsche literatuur. Zoo zegt hij o.a. van de psalmen: De psalmen zijn de parelen der Hebreeuwsche poësie. Een vuurstroom van geestdrift sleept den dichter onmiddelijk voort tot den God die zich niet als het leven der natuur en er mede vereenzelvigd, maar als over de natuur, als zijne schepping, gebiedend openbaart. ‘Deze passage, hoe krachtig ook uitgedrukt, heeft iets onduidelijks, iets gedrongens in stijl en vorm. Evenzoo vinden wij eenige regels later: ‘zij hielden niet op, om de reeds geschiede, of de op handen zijnde en uit omstandigheden te voorziene verdrukking te beschouwen als de wrekende vergelding van God’ enz. Waarom dergelijke phrasen niet in een Nederduitsch gewaad gestoken? Dit is evenwel eene kleine opmerking die ons ontsnapt, omdat men aan een schoon werk ongaarne een vlekje ziet.

[p. 56]

Eindelijk volgt van bladz. 96 tot aan het einde de geschiedenis der Meden en Perzen, en ook daarin is het gedeelte, waarin de zeden, de instellingen en der regeringsvorm der Perzen beschreven wordt, ten hoogste onderhoudend en leerzaam. Zeer duidelijk is de geschiedenis van het landsbestuur en de regering der Satrapen en die van het krijgswezen voorgesteld, en hetgeen men daar leest, werpt een helder licht over den toestand van dit eenmaal onder Cyrus zoo magtige en door de natuur zoo mild bedeelde land. Wanneer wij daarin den togt van een Perzisch leger lezen, dan staan wij verbaasd over zoo veel weelde en pracht en dan komt ons het bijna fabuleuse berigt van het leger van eenen Xerxes niet meer zoo onbegrijpelijk voor. Als wij daar vinden van 600 muilezels en 300 kameelen, die de schatten des konings droegen, van een gevolg bestaande uit koks en knechten, dan begrijpen we, hoe zulk een leger door zijne te groote entourage de nederlaag kon lijden.

Als wij dit alles zamenvatten, dan komen wij tot het besluit, dat de geschiedenis van Weber een werk is, dat alles in zich vereenigt wat tot eene degelijke studie der geschiedenis wordt vereischt en wij kunnen iedereen niet genoeg aanraden om zich te laven aan die rijke bron.

Mogen de uitgevers door een ruim debiet aangemoedigd worden om met de uitgave van zulke belangrijke werken voort te gaan, te meer, daar de prijs zeer redelijk en de uitvoering duidelijk en net is.

In volgende nummers van dit tijdschrift hopen wij de volgende stukken te behandelen.