Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

[p. 231]

Verkwisten.

The gold is sent to keep the fools in play,
For some to heap, for some to throw away.

Verkwisters zijn vijanden van zich zelven en vijanden van hunne lieve naasten, al zijn ze betere menschen dan gierigaards en vrekken. Ouderdom en gebrek genezen verkwisters het best. Verachting van het geld maakt veel meerdere en veel betere menschen ongelukkig dan hoogschatting daarvan. De wet heeft reeds velen pro prodigo, nooit pro avaro erkend; en die wel geeft, maar niet neemt, kan een heel goed mensch wezen, maar is - een dwaas. Verkwisters zijn allen die meer verteren dan ze verdienen; zij zijn vijanden van baar geld, want het brandt hun in den zak. Onze voorouders begroeven het geld in ketels onder de aarde; thans zit ook de duivel of een zwarte poedel daarop. Zoodra verkwisters geld hebben, zijn ze gelijk aan Elias' weduwe; zij willen daarenboven hunne eigene erfgenamen zijn. Het krediet dat kooplieden rijk maakt, maakt verkwisters arm. De handelaar brengt het geld uit de zakken in den zak, de verkwister uit den zak in de zakken. Velen zondigen maar voort op den zak van een oom of tante, die niet dood wil. Anderen volgen de spreuk van Horatius:

Cuncta manus avidas fugient haeredis, amico
Quae dederis animo.

op zijn Hollandsch:

Alles verteerd voor zijn end,
Maakt een makkelijk testament,

maar moeten, oud en af, dikwijls hard boeten voor die berekening. Verkwisters maken het eene gat na het andere, nieuwe om oude te stoppen, en velen leggen het zoo sluw aan, dat zij zelven in het gat liggen, eer de wereld al de gemaakte gaten ontdekt. Verkwisters zijn zondaren van beteekenis, want slechts onbeduidende dieven zitten in de gevangenissen. Zij denken als de vogelen die ook niet ‘vergaderen in de schuren.’

Borgen geeft zorgen, is - voor hen - een zeer verouderd spreekwoord. Zij spreken met Paus Alexander VI, viho dato parole, ma non parola. Ik heb u woorden gegeven, maar mijn woord niet. Het is den huizen-melkers te Amsterdam wel iet

[p. 232]

wat te vergeven, dat ze denken: Plus cautionis in re, quam in persona. Lege zakken staan nooit goed regt op. Verkwisters zijn ook vol uitvlugten en staan eeuwig - op den sprong en ze roepen nooit kalm: ‘binnen!’ Verkwisters gelooven aan een duizendjarig rijk; in het jaar 999 zullen ze betalen. Het is wel ongelukkig, maar waar: op het hoofdkussen van den koning slaapt men niet zoo rustig, als op dat van een schuldenmaker. Ze gaan kalm den dood te gemoet, wachtend op het grafschrift van Choiseul, den grootsten verkwister-minister:

Ci gît Choiseul d'empruntesse mémoire,
Qui toujours emprunta et jamais ne rendit.
Seigneur! s'il est dans votre gloire,
Ce n'est peut être qu'à crédit.

Een klein-groote verrdient medelijden; hij erfde het grootste deel zijner schulden; zijn positie eischt - bluf; hij kan niet zooals hij wil. Weelde is de ligtzinnige vrouw die tot verkwisting voert, en toch verteren de mannen veel meer dan de vrouwen, die geboren spaarsters en geld(huis)houdsters zijn. Het is zonderling, dat de meesten slechts spaarzaam zijn in het groote, en dat de verkwisters even listig zijn als de grootste schelmen. Verkwisting is een karaktertrek der mannelijke jeugd, die de waarde niet kent van geld, door haar zelve niet verdiend. Menig student verteert in zes jaar meer, dan hij in zestig verdient, zelfs de gymnasium-jongens kennen het leensysteem reeds. Er zijn twee schelmen noodig voor lang gespaard goed: een die het verwerft, en een ander die het verdoet. Als de beschaving zoo met reuzenschreden blijft vooruitgaan, zal men niet meer vragen: hoe vaar je? maar....ben je een eerlijk man? Verkwisters beleven drie groote levens-perioden: eerst bluf, dan bedelen, eindelijk zelfmoord; - als ze zuipen blijft hun wat koper op den neus over. Als verkwisters vragen: hoe zal ik toch rekening doen? kan men antwoorden: vraag liever, hoe zal ik geen rekening doen? - en het antwoord is meestal - een geheimzinnig wegtrekken naar - de Kaap. Er zijn twee klassen van dieven, die wèl en die niet gehangen worden; - de laatsten zijn de grootsten en de talrijksten. De laatsten - verkwisters - hebben den mond vol van eer, maar bezitten er geen grein van in hun hart. Wil het niet meer gaan, dan behelpen ze zich met advokatensprongen.

Schulden maken, zonder te weten hoe die ooit te betalen

[p. 233]

en niet orthographisch kunnen schrijven, waren eens karakteristieke deugden van den adel, en na de begrafenis maakten schuldbekentenissen het grootste deel uit van het archief. De echte verkwisters rekenen nooit op vervaldagen, en denken slechts aan vervaljaren. Zij achten terugbetalen geen verpligting, maar een genade. Onze fijn beschaafde jeugd zegt: ik wensch oud te worden, en gun dit mijne schulden ook. De Romeinen noemden overdreven opschik en bluf met geleend geld - insolentia, en of de bals aan sommige hoven niet insolent zijn, moge Napoleon beslissen. Die aan een verkwister de waarheid zegt, hoort zich toestemmen, maar hoort niet - dat deze achter zijn rug zegt: een vervloekte kerel!

Wijs waren de Atheners, daar ze geen verkwisters tot ambten toelieten, en zelfs de erven eerloos verklaarden als ze de schulden niet betaalden. Napoleon I is éénig als verkwister, want hij plunderde gansch Europa, en liet toch aan Frankrijk 1400,000,000 schuld na. De grootste schuldenmaker en toch daarbij de rijkste, heet - John Bull; en men kan berekenen dat als hij eens aan het terugbetalen ging, in loutere ponden sterling, dagelijks 12 uren lang, hij dan nog 28 à 29 jaren noodig zoude hebben. Die altoos spreekt van sparen tegen anderen, is meestal een verkwister die vertrouwen zoekt; en studenten mogen wel eens aan Thümmel denken, die zijn hospes zoo stipt alles betaalde - dat deze hem 24,000 daalders naliet.

In onzen tijd is 't wachtwoord: Voort! Voort! - Vele mannen maken zoo voort, dat ze zelven voort moeten. Slechts die is waarachtig vrij, die aan niemand iets schuldig is; - en verkwisters maken zelfs de H. Schrift tot een leugen, als ze zegt, dat we niets meêbragten en niets nalaten, Geld leenen en borg wezen zijn twee misselijke dingen, want -

Geef je geen geld, dan komt toorn,
Geef je geld, een vriend verloren;
Steeds beter de eerste toorn,
Dan geld en vriend te gelijk verloren!

Broeder Lustig telt louter roode dagen in den Almanak terwijl zoovelen slechts zwarten tellen en blij zijn als slechts de zevende een beetje rood en een echte zondag is. In een echt Jan-Steens-huishouden vindt men ook geheel eenige huishoudings-regelen. Men haalt b.v. drank uit de kroeg, omdat daardoor de kosten van aftappen worden vermeden. Men

[p. 234]

geeft geen acht op broodbrokken, alleen op een brood! - Men vindt dat bier, als het zoo staat, zuur wordt. Als men veel gebak en koek eet, heeft men weinig honger. Men moet het een en ander, al stinkt het ook na een paar weken - in huis hebben; want...er mogt eens - onverwacht - iemand komen; en komt er niemand, dan eet men het op. De man gaat 's avonds naar een kroeg, want dat wint licht en vuur uit te huis.

Die een goed werk schrijft, maar niet droog, niet geleerd, ten titel voerende: ‘de kunst in kleinigheden te sparen,’ verdient - geen lintje, maar een vast inkomen; want hij zal velen rijk maken. Broeder Lustig - verkwister is echter een goed Christen, want hij houdt veel van de eerste Christengemeente, die de goederen-gemeenschap huldigde. Hij is knap, want - zelfs Joden bedriegt hij. Hij is een kat, want zelfs in nachtelijke zamenkomsten ziet hij sujetten, die hij kan afzetten.

Broeder Liederlijk - verkwister brengt de kunst tot de hoogste volmaaktheid, leert - door zijn voorbeeld - aan anderen, wat ze nooit moesten weten; - en brengt zich zelven om hals en die latere discipelen tot de Justitie, die ‘Amen’ doet zeggen.

Onze huidige verkwisters zijn spaken van wielen der wagens die zeggen: ‘nu eens er op en dan weêr er onder; ik zit maar lekker in 't midden.’

Onze goede ouders waren spaarzaam en veel te eerlijk, zongen daarbij: ‘wie slechts den goeden God laat zorgen!’ en volgden hun spreuk: ‘spaar, zoo kunt ge in 't ongeluk staan, verkwisters moeten eens bedelen gaan.’ Aan koning Theodoor verscheen te Venetië een bleek spook, ketens en strikken omgaven zijne ledematen, en zijne kleederen waren te zaam gesteld uit rekeningen, schuldbekentenissen, - het verbrak zijn kroon en scepter en verdween, met de schrikkelijke woorden: ‘ik ben de schuld!’ Maar wij gelooven niet meer aan spoken, en geen tegen-voorstellingen van den welmeenendsten vriend helpen. Vele millioenen menschen krijgen eerst bij hunnen dood een stuksken grondeigendom, en zoo ook verkwisters en schuldenmakers die men, om grondige redenen, niet zonder een graf kan laten. Op hun graf kan men schrijven:

Hier ligt Jan Schuld

Dien ge beweenen zult,

Als hij - als aan duizenden gewis,
U misschien ook nog wat schuldig is.