Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

Katoen.

(Met eene plaat.)

Katoen is een der voornaamste grondstoffen voor de engelsche nijverheid, en bevreemdend mag het heeten, dat Engeland zoo lang als het ware zorgeloos en blind heeft vertrouwd op de toevoeren uit Amerika, en dat men er eerst nadat de gevolgen van den amerikaanschen burgeroorlog, zich in de

[p. t.o. 158]

EENE KATOENPLANTAADJE IN ZUID-AMERIKA.

[p. 159]

engelsche fabrieksteden hebben doen gevoelen, ernstig aan is gaan denken, om de katoenteelt ook in de andere streken van den aardbol te bevorderen en aan te wakkeren. Ruim vier millioen menschen in Engeland kennen geen ander middel van bestaan, dan de verwerking van katoen; vóór het uitbarsten van den krijg in Amerika rekende men, dat er in de katoen-nijverheid in Engeland een kapitaal stak van twee honderd millioen ponden sterling, dat is 2400 millioen guldens, en katoenen stoffen vormden een derde van Engelands geheelen uitvoerhandel.

De eerste melding, die wij in de geschiedenis gemaakt vinden van de katoenplant, is bij Herodotus, en hij beschrijft haar als een boom, die wol draagt in Indië. Indië is dan ook werkelijk het vaderland van den katoenboom, en het ontstaan van de katoenteelt in Amerika is van betrekkelijk zeer verschen datum. Tot op het laatst der vorige eeuw, werd in het zuiden zeer weinig katoen geteeld; en eerst in 1791 begon men daarvan een artikel van uitvoer te maken: in den loop van dat jaar werd de onbeduidende hoeveelheid van 189,316 pond verscheept, en in het volgende jaar slechts 138,328 pond. Zoo was het nietige begin van eenen handel, die later eene vlugt heeft genomen, waarvan in de geschiedenis der wereld geen tweede voorbeeld is aan te wijzen. De katoenteelt in Amerika klom in zeven jaren tijds zes-en-dertig-duizend-voudig, en zulks in weerwil, dat het een uitheemsch plantgewas gold. In 1860 werden, uit Amerika, in Engeland ingevoerd 500,000 balen, meer dan het jaar te voren, dus 2,600,000 balen, of dertien honderd millioen ponden amerikaansch katoen. De katoenhandel wordt gerekend in zijnen normalen toestand van de laatste jaren voor de Vereenigde Staten een kapitaal te vertegenwoordigen van 480 millioen guldens. Zes jaren geleden, was in Amerika de katoen-oogst gedeeltelijk mislukt, en werden er slechts 1,482,000 balen uitgevoerd naar Engeland, dat toen nog ruim 1 millioen balen ontving uit andere oorden van de wereld (ruim twee derden daarvan uit Engelsch Indië).

Onze afbeelding geeft het gezigt op eene katoen-plantaadje in de zuid-amerikaansche staten. Het zaad wordt in den grond gebragt door middel van een zaaiploeg, op afstanden van 10 à 12 duim, en zulks in het laatst van Augustus of in het be-

[p. 160]

gin van September. Ongeveer acht dagen later reeds, ziet men de plant opkomen; en zoodra die eene hoogte bereikt heeft van 5 à 6 duim (omstreeks November), wordt het katoenveld gewied. Dit wieden geschied met een werktuig, yedee (spreek uit: jed'di) genaamd, zijnde een dubbele schoffel, van welke de bledden 3 à 4 duim van elkander afstaan, binnenwaarts scherpgezet. De yedee wordt door ossen getrokken, en wordt bestuurd met een handvatsel, door een man die er achter loopt. Terwijl dus de schoffels den grond doorsnijden, en het onkruid vernietigen, werpen ze te gelijk, links en regts, de aarde tegen den stam van de katoenplant. Dit wieden wordt iedere acht of tien dagen herhaald, of des noods nog spoediger. De katoen moet rijp voor den pluk zijn in de eerste dagen van Januarij. Doch de eerste pluk heeft niet veel te beteekenen, in vergelijking bij de tweede en derde; en de oogst duurt zoolang als de planten dragen, hetgeen gemeenlijk aanhoudt, tot in het laatst van Maart. De lieden, die voor den oogst worden gebezigd, worden betaald met het produkt. Zij ontvangen een vierde gedeelte van den eersten pluk, een zesde of een achtste van den tweeden pluk, en een vierde of een vijfde van de rest. Als de tijd daar is om den grond om te ploegen, worden de stammen er uit getrokken en gebezigd tot brandhout, of om er manden van te maken.

Wanneer de katoen ingezameld is, en naar de woning van den planter gebragt, wordt dezelve uitgespreid op den grond, om in de zon te droogen, en vervolgens gedorscht met roeden, om hem van den buitenbast te ontdoen. Daarna wordt hij van het zaad gescheiden, hetzij in den katoenmolen, hetzij door middel van eene kleine ijzeren rol, die eene vrouw met behulp van hare voeten heen en weer beweegt, over de katoen, die op eenen gladden steen ligt. Die rol werkt volkomen op de zelfde wijze als de katoenmolen, alleen met dit onderscheid, dat de vrouw dezelve aanhoudend in beweging moet brengen met hare voeten, en telkens eene hoeveelheid van het produkt er onderleggen met hare handen. Het zaad wordt gehouden als voeder voor het vee van den planter, of in plaats van geld in betaling gegeven aan de lieden, die gebezigd zijn om het zaad af te scheiden van de katoen. In handen van den planter ondergaat de katoen geen verdere bewerking, maar wordt zoo naar de markt gestuurd.