Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

's Konings leger in Nederland. Inlichtingen voor vrijwilligers; benevens de instructie op de werving en het voorschrift van het Officiers-examen. Uitgegeven met voorkennis van het Departement van Oorlog. (Te) 's Gravenhage, (bij) M.J. Visser, 1862. In gr. 8vo. Prijs ƒ 0,30.

Met welke bedoeling dit hierboven aangekondigd boekje, is uitgegeven is ons een raadsel; wij begrijpen zeer goed dat het Dep. van Oorlog, op de aanvrage, om dit afschrift, onder den vermomden naam van ‘inlichting’ en ‘instructie’

[p. 514]

in de wereld te zenden, zal geantwoord hebben: ‘Och ja! het is een onschuldig afschrift der koninklijke besluiten dies betreffende, wij zien er geen kwaad in dat de pers, bij de zoo vele misgewassen van dezen aard, nog eene het licht doet zien....Ja wel mijnheer, laat u het maar drukken!’ Maar, wij herhalen het, de bedoeling...is voor ons een geheim, even als die van het eerste gedeelte des titels: ‘'s Konings leger in Nederland.’ Bij den eersten oogopslag verwacht men eene geschiedenis van 's konings leger; doch, helaas!

Het zij Rec. vergund een paar woorden te wijden aan de mindere of meerdere echtheid van de uitdrukking: ‘'s konings leger...’ Verkeert soms de afschrijver dezer besluiten in den waan als ware het Nederlandsche leger, het uitsluitend eigendom van den koning?...of bedoelt hij daarmede het koninklijke, Nederlandsche leger?...Rec. vermeent dat het leger onder bescherming van den koning, onderhouden wordt door den staat, dat is: de inwoners, die onder anderen ook hiervoor hun penningske offeren......

De ‘schrijver’ (zoo noemt hij zich, doch lees afschrijver) zegt in zijn voorberigt: ‘hoewel de verordeningen, van regeringswege, aan de daarbij betrokken autoriteiten zijn medegedeeld, is het er echter verre af, dat die nu reeds van algemeene bekendheid zouden wezen......Bovendien is het in 't belang zoowel van hen, die lust gevoelen om zich aan de krijgsdienst te wijden, als van de vrijwillige werving zelve, dat de wijze en de voorwaarden waarop de vrijwilligers kunnen in dienst treden, alsmede hunne uitzigten bij het leger meer algemeen bekend worden.’ (gekend worden of bekend worden gemaakt?)......De omstandigheid’ (!) ‘dat zijne Excellentie de Minister v. Oorlog zijne goedkeuring heeft gelieven te hechten aan het plan’ (!) ‘en de wijze van uitvoering’ (!) ‘van dit geschrift’ (afschrift - er is hoegenaamd niets origineels in) ‘versterkt den schrijver’ (verzamelaar dezer besluiten en wijzigingen) ‘in het vertrouwen dat hij door de zamenstelling’ (lees verzamelen) ‘er van een nuttig werk heeft verrigt.’

Hoe schoon verguld dit pilletje moge gedraaid zijn, het zal geene de minste uitwerking doen op eenig beter begrip omtrent de bedoeling der uitgave. Laat ons zien: Voor wien

[p. 515]

werden de bepalingen hier afgeschreven?....voor de korpden?...dwaas denkbeeld! als of aan de korpsen niet reeds dadelijk na de uitvaardiging van 's konings besluiten, deze worden toegezonden, zoo dat ze volstrekt geene behoefte hebben aan copijwerk. Dienen deze ‘inlichtingen’ voor hem die zich aan de krijgsdienst wenscht te verbinden?...even zoo min denkbaar;...immers, zij die hiertoe overgaan, worden, na ligchamelijk geschikt verklaard te zijn, den chef voorgesteld; deze, nu, zal reeds aanstonds den nieuw aangenomen recruut aanspreken, hem aanmanende tot ijverige dienstverrigting, braaf gedrag, onvoorwaardelijke gehoorzaamheid en ondergeschiktheid, enz. enz. enz....Ziet de chef daarbij in dezen recruut, een intelligenten knaap, en veroorloofd hem zijne ‘afkomst’ eenmaal den officiersrang, dan gewis zal de chef niet nalaten hem hierop opmerkzaam te maken en in algemeene trekken dit aanstaand geluk voorspiegelen. Even zoo handelt zijn bataillons-kommandant doch meer uitvoerig, en, eindelijk worden hem alle, voor hem noodig te weten zaken dies betreffende, door den kompkommand., de officieren der komp., de onderofficieren, ja zelfs door zijne nieuwe kameraden, tot in de geringste bijzonderheden kenbaar gemaakt, zóó, dat hij binnen een tijdsverloop van ruim veertien dagen, volmaakt op dé hoogte van het feest is; ook hij behoeft alsdan geen dertig centen uit te geven voor copijwerk waarvan het origineel dagelijks, ook ter zijner inzage, op het bureau van de kompagnie, beschikbaar ligt.

Zijn de voorschriften afgeschreven voor ouders of voogden, ten einde zijl. hunne zoons of pupillen hiermede zouden kunnen in kennis stellen?...dit zou, ons erachtens niet raadzaam zijn; immers, wanneer men eenig jong mensch, hier bedoeld, het voorschrift van examen (hier voorkomende onder Bijlage B bladz. 32) toont, dan gewis zal hij één - misschien twee - sprongen achterwaarts doen...hij, die dacht, en het reeds zoo dikwerf zijne schoolmakkers zeide: ‘ik ga in dienst en als ik goed oppas (de studie blijft buiten 't spel) ben ik in vier jaren officier!’...Naar onze beschouwing kan men met deze kenbaarmaking wachten tot dat de recruut, soldaat, leerling is, dan, als van zelve, van lieverlede, door de beginselen opgewekt, zal hem dergelijk

[p. 516]

voorschrift niet als een schrikbeeld voorkomen, doch er naar haken alles te kennen. Wat het nut der algemeene bekendheid der ‘vrijwillige werving’ zelve betreft...De werver zal wel zorgen jongelieden aan te brengen die naar zijn oordeel van zessen klaar zijn; de aspirantrecruut behoeft niet te weten of de kommanderende officier van eenig korps den werver uitzond, en of hij zelve wel de lengte heeft...heeft de werver geld?...Ziedaar wat de aspirant gaarne weet, en...o, zoo gaarne ziet!...Meldt zich een aspirantrecruut aan bij den plaatselijken. of garnizoenskommandant, of bij eenige andere autoriteit, wees er gerust op, dat hem letterlijk niets van voorschriften, instructiën of wat dies meer zij, bekend is...hij gevoelt lust tot de krijgsdienst, of armoede dwingt hem daartoe,...voilà tout! de rest zal hem wel kenbaar gemaakt worden. Neen! nog eenmaal neen! in ons oog heeft de uitgave van dit copijl-werk, volstrekt geen doel, althans niet dat doel, 't welk den ‘schrijver’ voor den geest zweeft.

De schrijver schermt daarenboven, reeds aanstonds met het woord ‘rekruut,’ daar waar het volstrekt niet den recruut geldt: bl. 7. Algemeene inlichtingen, ‘is dat korps in eene andere plaats gelegen, dan waar de recruut zich ophoudt, dan kan hij, om in dienst te treden, zich vervoegen bij den naastbij zijnden plaatselijken- of garnizoenskommandant’....Is het den ‘schrijver’ dan niet bekend, dat onder het woord ‘rekruut’ verstaan wordt, de reeds aangeworvene?...de reeds aangeworvene, nu, als behoorende tot de krijgsdienst, behoeft zich niet, ter in dienst treding, bij eenige autoriteit aan te melden. Wij vinden deze ongerijmdheid op meerdere plaatsen terug.

In hoeverre - eindelijk - het algemeen er belang bij heeft, te weten hoeveel tractement de pikeur bij den waterstaat, de conducteur der artilleris, de fortificatie-opzigter, geniet, laten wij aan het bescheiden oordeel des verzamelaars dezer ‘inlichtingen’ zelve over. Het is niet te voorzien dat de wensch van den ‘schrijver’ in zijn voorberigt uitgedrukt: ‘Zoo de ondervinding dat vertrouwen,’ (het vertrouwen, namelijk dat hij een nuttig werk heeft verrigt) ‘niet beschaamt, zal hij zijnen arbeid ruimschoots beloond achten,’ zal verwezenlijkt worden.

x².