Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

De openstelling van Japan voor de vreemde natiën in 1856, volgens zoowel uitgegevene als niet uitgegevene bronnen, opgedragen aan Z. Exc. den heer Min. van Staat J.J. Rochussen enz. enz., door J.B.J. van Doren, oud hoofd-officier der militaire intendance van het O.I. leger, ridder enz. (Te) Amsterdam, (bij) J.D. Sybrandi, 1861. In gr. 8vo. Prijs ƒ 3,70.

De naam ‘Japan’ is in den laatsten tijd veel genoemd geworden en vooral bij het bezoek van het Japansch gezantschap aan ons Hof hebben sommigen er mede gedweept en smaakten een onuitsprekelijk genot in het staan aangapen van die vertegenwoordigers van dat rijk, dat nog steeds in al zijne handelingen geheimzinnig is en blijft. Welk won-

[p. 499]

derlijk idee moeten die heeren zich toch wel van die beschaafde (!) Hollanders gevormd hebben, die het zich tot een voorregt rekenden, een handdruk van die Rijks-Grooten te kunnen afbedelen en dan vooral, wanneer dit werd afgesmeekt door onze lieve sentimentele dames en dametjes, die zich, gelijk we herhaaldelijk in de dagbladen lazen, om hen verdrongen en hun hôtel als 't ware bestormden, om de reeds zoo lang geprikkelde nieuwsgierigheid te kunnen bevredigen en om tot de slotsom te komen, dat de Japannezen...tot het geslacht ‘homo sapiens’ van Linnaeus behooren, 't welk woordelijk ‘wijze mensch’ beteekent, doch 't geen wij liever als meer toepasselijk, met den naam van ‘sluwe mensch’ bestempelen. Wat grond toch zou er voor bestaan, dat terwijl ieder Hagenaar aan het gezantschap zijne hulde brengt en het overlaadt met de laagste, de zich zelf vernederende bewijzen van eerbied, Z.M. Willem III, onze koning, zich geen oogenblik scheen te haasten, om zijn lustslot te verlaten en de vertegenwoordigers van een volk te begroeten, dat aan ons land zooveel voorregt schonk en met wiens Tai-kom onze voormalige koning Willem II briefwisseling hield? Niemand weet dit, doch zeer zeker heeft dit zijn oorsprong in hunne eigendunkelijke wijze van handelen, die min of meer beleedigend voor de natie geweest is, en indien dit waarheid is, juichen wij onzen vorst een ‘bravo’ toe, dat hij niettegenstaande al zijne hooggeplaatste staatsdienaars zich als 't ware bogen voor die heeren, (die hier gekomen zijn, om ons de eens gegevene vrijheid weder te ontnemen, even als kinderen die in eene gulle bui iemand een koekje geven, en er op hetzelfde oogenblik weder berouw over gevoelen, ja het op een huilen zetten, als men hun die lekkernij niet teruggeeft, dat onze vorst, herhalen wij, zoo ferm het decorum bewaarde. Een regtgeäard vader, die zulk een principe in zijne kinderen opmerkt, is er dadelijk bij, om het kind hierover te berispen en hem het verkeerde van zijn gedrag onder het oog te brengen, ook al houden vleijers hem hier van terug, die een zoogenaamd medelijden met het krijtende kind en de bewogene moeder hebben; en zòò juist heeft Willem III gedaan. Deze handelwijze van onzen vorst moge den heeren van Japan eene gevoelige les zijn! Zoo ooit dan heeft Willem III hierin getoond, dat

[p. 500]

hij een uitstekend regent is, die zich niet straffeloos laat beleedigen door een volk, dat er op uit is, om ieder oogenblik de traktaten te schenden en het gegeven woord te breken. Juist door zulk eene handelwijze als van onzen koning, kan er voor de natie iets goeds geboren worden, vooral nu het magtige Amerika en de alles overvleugelende Fransche adelaar, ons, nietelingen in materiële kracht, op zij trachten te dringen en van de baan te knikkeren, wij, die de eerste regten hadden, wij, die door de bemoeijingen van Willem II juist oorzaak zijn, dat de havens van Japan voor de vreemde natiën zouden geopend worden, doch ook wij, die thans in Japan veel minder vrijbeid genieten, dan de Engelschen en Amerikanen, die zich met de weinige vrijbeid, die de Hollanders genoten, niet tevreden wilden stellen en met hunne oorlogsvloot dreigden!! Daarom juichten wij er in, dat onze regering op eene beleefde wijze hunne voorstellen gedeeltelijk van de hand wees, omdat de ondervinding geleerd heeft, dat zij geen enkel traktaat nakomen en ieder oogenblik hun gegeven woord breken.

Onze regering heeft wel is waar genoegen genomen in het voorstel van Japan om de opening van twee havens en twee steden te mogen uitstellen, doch niet voor een onbepaalden, maar voor een bepaalden tijd, terwijl zij hem den tweeden eisch om de bevoegdheid terug te verkrijgen tot het verbod van uitvoer van ruwe zijde en een aantal andere bandelsartikelen ten eenenmale heeft ontzegd, daar zulks den handel met Japan geheel zou vernietigen.

Dit, tot inleiding van het werk dat wij hier aankondigen. Bijna onnoodig is het om te getuigen, dat deze pennevrucht des heeren van Doren een zeer gunstigen indruk op ons gemaakt heeft, en dat wij ieder die iets meer over Japan, zijne zeden en gewoonten wil weten, dan de vertelseltjes waarmede men zich een tijd lang vermaakt heeft, aansporen om zich dit werk aan te schaffen, dat op eene bewonderenswaardige wijze met een onpartijdigen geest geschreven is en waarin de schrijver nu eens den Japannees en dan weder den vreemdeling regt laat wedervaren, al naar mate deze of gene hoofdaanleggers van botsingen en misdrijven geweest en waarvan helaas de vreemdelingen niet vrij te spreken zijn, volgens hetgeen de schrijver ons op vele bladzijden mededeelt.

Om echter in weinig woorden hun karakter jegens de

[p. 501]

vreemdelingen te schetsen is het voldoende, den raad van een wijsgeer uit de 17e eeuw aan te halen, (gelijk we op blz. 332 lezen), aan de Japansche regering gegeven: ‘Laat de vreemdelingen,’ dus lezen wij: ‘niet de beenderen van ons ligchaam (de edele metalen) uithalen, maar wel de haren van ons hoofd afscheren (de voortbrengselen van het land) die weder aangroeijen!’

Al wat overigens wetenswaardig en belangrijk is, aangaande de land- en volkenkunde van Japan, kan men in dit uitstekend werk van den genialen van Doren vinden, een werk dat wij met zeer veel genoegen gelezen hebben en waardoor wij tot een juister oordeel over dat volk gekomen zijn, van wien men ook nog wel iets leeren kan! o.a. lezen wij op blz. 257: ‘de regtsbedeeling gaat zeer snel in haar werk enz.’ Bij ons is 't anders!

Het werk, uitgegeven bij J.D. Sybrandi en voorzien van eene goed uitgevoerde plaat ziet er netjes uit, jammer maar dat er op de correctie nog al iets valt aan te merken. In de noot op blz. 8 staat: ‘nomine sunt adiosa, in plaats van: nomina sunt odiosa; verder ad verlorem voor: ad valorem; adhésie, prosélitismus, réverbêre-ovens, spécialiteiten, kopenip-pers, magnecto-electrisch, voor: adhaesie, proselitisme, reverbereerovens, specialiteiten, kop-sneppers, magnetro-electrisch en nog een aantal andere onhollandsche woorden, als veralgemeent, morsdood (bl. 353), exanthem (waarom niet liever exanthema of exantheem) lymphe, lees: lympha; organen op liqueur is onbekend, de dames zouden stellig voor zoo'n likeurtje bedanken; in de geneeskundige wereld spreekt men van organen op liquor. Doch de grootste slordigheid treffen wij op bl. 236, 237 en 238 aan, die wonderlijk door elkander gehaspeld zijn. Wanneer wij n.l. onder aan bl. 236 lezen: ‘Het geslacht cnz. heeft van dien tijd af zijn verblijf te Jeddo gehad,’ begint de nieuwe regel op blz. 237 boven aan met ‘wezen diensten den graad van dorsines verkrijgen; de. De afgestorven Sjoegoon enz.’ en eindelijk onder aan die blz. weder: ‘de militairen die door lang be-’ wordt op blz. 238 vervolgd met: ‘handelaars die in Japan zeer talrijk enz.’ Genoeg om te doen zien, dat wij niet overdrijven! Zoo iets zijn wij van Sybrandi niet gewoon! Dit alles echter verhindert niet, dat wij niets terug nemen van den lof, dien dit nuttige werk des heeren v.D. met regt verdient.

Dulcamabus.