Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

[p. 492]

Avondstarre. Naar Mevr. de Gasparin, door Tiemen. Te Rotterdam, bij Oldenzeel, 1862. In post 8vo., 163 bladz. Prijs ƒ 1.50.

‘Schrijfster van: Wat de hemel belooft,’ staat op den titel achter den naam: de Gasparin. Indien die bijvoeging moet strekken tot aanbeveling van deze ‘Avondstarre,’ heeft zij bij ons althans haar doel gemist, want het zien van dien titel alleen herinnerde ons het schijnbaar verhevene, maar inderdaad hoogdravend zinledige van dat boekske maar al te levendig. Om echter niet voorbarig tegen de ‘Avondster’ ingenomen te worden, stelden wij in gedachten voor: ‘wat de hemel belooft,’ in de plaats: Het huwelijk, beschouwd in het licht des Christendoms, een werk, reeds voor eenige jaren ook in onze taal uitgegeven, 't welk eene blijvende, en dat niet geringe waarde bezit. 't Spijt ons daarom te meer, dat het voor ons liggende boekje meer op het laatst uitgekomen stukje dan op het vroeger verschenen werk gelijkt. Wel is er in het achttal verhalen veel gevoel, warm, christelijk gevoel, maar ook veel van dat zinledige, van die groote woorden, in welke een diepe zin verborgen schijnt, maar in 't geheel geen zin ligt; van dat onbestemde, dat juist daarom zoo weinig treft, omdat het zoo sterk schijnt te willen treffen. Eene kleinigheid ter proeve. De schrijfster verplaatst hare lezers - 't is in de Inleiding tot de schets, want meer is het niet: het Joodje - bij eene badplaats, zoo het heet, schoon de beschrijving: ‘Badhuizen, waar het zoute water onophoudelijk door de takkebossen leekt,’ u eer aan gradeerhuizen zou doen denken. Maar dat doet er niet toe. De schrijfster dan stelt eene bende schooljongens voor, die een troep ganzen, in de rivier zwemmende, met steentjes enz. werpen. De moeders schieten toe en jagen de jongens onder klappen, stompen en stooten naar huis. En nu -

‘De ganzen hebben de wisselvalligheid der menschelijke fortuin aanschouwd, en gezien dat de regtvaardigheid, hoe blind ze zij, somtijds toch de regten treft. En zij stuwen zich voort in den stroom. Zij stuwen zich voorwaarts met zedig gekwaak, met eene deugd, gansch bevlekt door de zonde van anderen, zich van harte verheugende in des zon-

[p. 493]

daars droevig einde. En weldra ligt elk hunner weder in zijn kuiltje in 't warme zand. - Zou dit niet de geschiedenis veler veroveraars zijn?’ - Dit is alles wat men van die ganzen verneemt. Het is altijd nog iets meer dan van die bij Claudius:

‘Meine Mutter hat Gänse,
Fünf blane,
Sechs graue,
Sind das nicht Gänse?’

Op zich zelv' nietsbeduidende onzin, gelijk ook dat korte gedichtje daarvoor honderdmaal gehouden is. Maar dat is het in geenen deele: het volgt op twee ‘Wiegelieder,’ het eerste zoo gevoelvol, het andere zoo naïf! En nu volgt het aangehaalde viertal regels als: ‘Een wiegelied voor belezene en gevoelvolle personen.’ it Is dus opzettelijk en met fijne satire - niets, letterlijk niets gezegd! Maar nu de ganzen van mevrouw de Gasparin? 't Zijn voorzeker philosophen onder de ganzen, die wegzwemmen en wegvliegen als straatjongens hen met steentjes smijten of lieven gesmeten hebben, want onder het smijten schijnen zij op dezelfde plaats gebleven te zijn; maar 't zijn ook volbloedphilosophen, die in deze jongens en hun straf ‘de wisselvalligheid der fortuin’ en ‘de regtvaardigheid’ van eenige oorvijgen zien, En, lezer, wat zegt ge dan wel van die ‘deugd, gansch bevlekt door de zonde van anderen,’ waaraan het ons onmogelijk is een touw vast te knoopen, tenzij wij het zoo opvatten dat de straatjongens de ganzen niet alleen met ‘steenen en schelpen,’ maar ook met slijk hebben geworpen, dat dan op hun witte vederen, hier ‘deugd’ genoemd, is blijven liggen. Wat der ganzen ‘verheuging in des zon daars droevig einde’ betreft, daaraan is te zien dat de philosophen slechts ganzen zijn, want een goed Christen verheugt zich in zoo iets niet. Eindelijk: de slotvraag. Wij weten haar niet te beantwoorden, omdat het ons nog niet regt duidelijk is, of zij betrekking heeft op de geheele ganzen -philosophie, dan wel alleen op het ‘kuiltje zand.’

Er zijn letterkundige celebriteiten, voor welke iedereen billijk en uit overtuiging den hoed afneemt. Maar gelijk er ridders zijn, van wie men vragen moet hoe zij toch aan dat

[p. 494]

lintje in hun knoopsgat komen, zoo zijn er ook in de letterkunde, vooral op het punt van kwezelarij. We zouden geen ander boek dan deze fraai en op helder papier gedrukte ‘Avondstarre’ voor ons behoeven te leggen, om op dát punt plaatsen te ontleden, even dwaas als de aangehaalde ganzen-philosophie. Maar de zaak der godsdienst is ons te heilig om met den vinger te wijzen naar de smalooze en kakelbonte babbelarij, waarmede men haar....aanbeveelt?

B.