Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

Theoretisch-praktisches Lehrbuch der Deutschen Sprache, zum Schul. und Privatgebrauch, nach der Becker'schen Methode bearbeitet (,) von M.R. Bruck, Lehrer der Deutschen Sprache am Gymnasium zu Gouda. Deventer, A. Ter Gunne, 1861. In post. 8vo., VIII en 264 blz. Prijs ƒ 1,25.

Hij, die het eigendommelijke genie eener levende taal niet in zijne hersenen heeft weten op te nemen, wien het aan een juist gevoel voor hare eigenaardige vormen ontbreekt, wien het niet, om zoo te zeggen, met den paplepel is ingegeven, haar te doorgronden, en die geenen lust gevoelt, door voortdurende oefeningen het oorspronkelijk - aangeboren of intuitie - vermogen der kennis tot veelzijdige ontwikkeling te brengen, - hij zie gerustelijk af van het schrijven eener spraakkunst.

Men zou zeer verkeerd handelen, wanneer men, uit deze voorafgaande philologische opmerking, besloot, dat wij al dadelijk het werkje van den heer Bruck af keuren. - Inte

[p. 421]

gendeel! Hij heeft, naar ons gevoelen, in zijn Theoretischpraktisches Lehrbuch der Deutschen Sprache vele blijken gegeven van een helder, regtstreeksch inzigt zijner moedertaal en de zoogenaamde Becker'sche Methode met een vlug verstand en een welwikkend oordeel tot volmaking van zijnen arbeid aangewend. Opzettelijk zeggen wij zoogenaamde, want wij hebben naast ons liggen een keurig boekje van 230 bladzijden, in hetzelfde formaat, getiteld: ‘Anfangsgründe zur Deutschen Sprachlehre, oder ungekünstelte Anleitung einen jeden Casus oder Beugefall richtig setzen zu lernen, u.s.w. nebst Uebungs-Briefen für junge Leute und Kinder, sich in den Anfangsgründen zu befestigen und (als een zeer nuttig toegift) im Briefstyle zu üben, von J.C.F. Scherber, uitgegeven te Hannover in 1831, bij Hahn, - in welk werkje, dat toen reeds eene ‘Dritte verbesserte Auflage’ beleefde, wij de methode door den heer Bruck gevolgd, in toepassing zien gebragt. Wij halen dit alleen aan pour acquit de conscience, en zonder in het minst de heeren Becker en Bruck van plagiaat te willen verdacht houden; doch de oplettende lezer zal er even als wij, de afgezaagde waarheid op nieuw bevestigd zien: Er is niets nieuws onder de zon!...

Dit alles belet geenszins, dat het werkje van den heer Bruck aanbevelenswaardig is en blijft. Of alles evenwel voor Nederlanders genoegzaam duidelijk zal zijn, zonder de herhaalde toelichtingen van een' beschaafden geboren Duitscher, die echter daartoe ook de Hollandsche taal grondig dient te verstaan, durven wij, na de aandachtige overweging van den inhoud des Lehrbuchs, niet zoo voetstoots verzekeren.

Volgens den heer Bruck is het in Nederland een gewoon verschijnsel, dat men over het algemeen (insgemein) later met het aanleeren der Hoogduitsche taal, dan met dat der Fransche en der Engelsche een' aanvang maakt. Wat het Fransch aangaat, geven wij hem zulks redelijk gewonnen; doch dit is met het Engelsch volstrekt niet het geval. Alle dingen hebben twee handvatsels. - Wel is waar, geeft men in de meeste Zuid-Hollandsche steden (vooral te Rotterdam), en dus ook waarschijnlijk te Gouda, waar de heer Bruck als onderwijzer fungeert, aan het Engelsch de prioriteit boven het Hoogduitsch; maar in de hoofdstad van ons vaderland, in het rijke en handeldrijvende Amsterdam, waar meer dan

[p. 422]

tachtigduizend afstammelingen van Duitschers of geboren Duitschers gevonden worden, alsmede in de oostelijke provinciën, namelijk in Gelderland, Overijssel, Drenthe en Groningen, staat in dit opzigt het Hoogduitsch verreweg op den voorgrond.

De schrijver heeft zich tot taak gesteld für die reifere Jagend und für altere Personen überhaupt zu schreiben, ofschoon zijn leerboek zelf met de eerste grondbeginselen aanvangt, en alzoo auch für Anfänger, aber nicht für Kinder, sich eignet. Hij meent in gemoede, dat er wezenlijk behoefte (de aandachtige lezer zie inmiddels wat wij hierboven gezegd hebben!) bestaat aan een werk als het zijne, geheel in het Hoogduitsch geschreven, en met oefeningen en opstellen voorzien, in welke de uitgangen van verbuiging en vervoeging, de voor- en achtervoegsels van afleiding enz., opzettelijk zijn uitgelaten of door stipjes (....) vervangen, opdat zij door den leerling zouden kunnen ingevuld worden. Wij hopen, dat hij zich in zijne niet te hoog gespannene verwachting geenszins zal teleurgesteld zien en niet tegen de klip der Nederlandsche routine zal stranden, en het zal ons zeer aangenaam zijn te mogen ondervinden, dat men aan het werk van den heer Bruck de voorkeur geeft boven de verouderde spraakkunst van Meidinger en vooral boven het werkje van Brill (wiens Hoogduitsche spraakkunst niets anders is dan eene onoordeelkundige, verminkte vertaling van Heijse) welke ons nooit konden bevredigen, ofschoon zij hier en daar door betaalde lofredenaars werden aanbevolen. Voor kinderen en knapen of aankomende meisjes op onze lagere of middelbare scholen raden wij den onderwijzers aan, liever de Hoogduitsche spraakkunst van Ippel, of den eersten of tweeden druk van die van Hamelberg te gebruiken.

Ten slotte, verklaren wij met genoegen, dat door den heer Ter Gunne aan de uitgave veel zorg is besteed. Het boek is met zuivere, duidelijke Hoogduitsche letterteekens gedrukt en het uiterlijke laat niets te wenschen overig.