Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

Olivier Brandreth. Een verhaal, vrij vertaald naar J.F. Smith, door C.J. van Woerden. Te Rotterdam, bij E. van Vliet Az., 1862. 3 Deelen met vignet. Prijs ƒ 8.40.

Het publiek ontvangt hier een verhaal van den heer Smith, die in den laatsten tijd door meer dan een geschrift zich bekend heeft gemaakt. De schrijver bezit den tact bij uitnemendheid, om zijne lezers te boeijen en schrijft dan ook in een geheel bijzonder genre. 't Is geen James, geen Dickens, geen Bulwer. Met dezen kan hij zich voor alsnog niet op dezelfde lijn plaatsen, maar hij heeft aanleg, en wanneer hij dien behoorlijk aanwendt, geen jagt maakt op onwaarschijnlijkheden, en meer natuurlijk, meer eenvoudig schrijft, dan kan hij nog iets goeds voortbrengen.

Het ligt niet in ons plan, om eene volledige analyse van bovengenoemd werk te geven. Wij zijn geen beminnaars van zulk een gemotiveerd verslag, dat sommigen een middel aan de hand geeft, om een werk niet te lezen, als zijnde reeds door recensiën met den hoofdinhoud bekend gemaakt. Wij willen liever opgeven, waarom het, onzes bedunkens, zich niet in eenen verbazenden opgang zal verheugen, niet een werk is, waarvan elk een zeggen zal: hebt gij het reeds gelezen?

Het boek toont op vele plaatsen, dat de schrijver nog geen meester is in zijn vak. Dit blijkt niet uit stijl of taal, maar uit de ontelbare intrigues, waarmede het werk als doorweven is, en waardoor de nieuwsgierigheid wordt gaande gehouden. Zulk een werk noemen wij daarom nog niet boeijend. Het zal dat niet zijn voor den beschaafden lezer, die met een waarlijk genot de meesterlijke karakterschilderingen van een Bulwer of Dickens heeft gelezen. Smith neemt te veel zijne toevlugt tot horreurs. Zigeuners, gevangenissen, wonderbaarlijke ontsnappingen, moorden, vergiftigingen zijn zijne getrouwe dienaren. Al zulke trawanten

[p. 402]

hebben de waarlijk goede schrijvers niet noodig, maar toch kunnen wij niet ontkennen, dat zij bij uitstek geschikt zijn, om de nieuwsgierigheid in hooge mate op te wekken. Het verbaal heeft daardoor een fransch koloriet gekregen en heeft volstrekt geen engelschen tint. Men denke niet, dat wij voorstanders zijn van die water en melk romannetjes, waarin zeer pieuse dames hare jeugd doorbrengen met onbezweken school te houden voor de armen, kleêren te maken voor ongelukkigen, en zich uitsluitend toeleggen om aldus als heiligen op te treden, terwijl deze bezigheden met de uiterste naauwgezetheid uitgeplozen worden; - neen! we houden van stevigen kost, maar die geven Dickens en Bulwer ook, die geven kost, waarop men jaren teert, terwijl de lezers van bovenstaand boek geene zeer blijvende indrukken zullen ontvangen.

Wij veroordeelen het werk niet, - men versta ons wel - waar wij zijn ook niet in extase over dit voortbrengsel der Engelsche litteratuur. Er zijn te veel onnatuurlijke dingen in. Den helden van het verhaal gelukt alles. Komen zij in eene gevangenis, waaruit niemand kan ontsnappen; zij ontsnappen toch. Wordt er een aanslag op hun leven gepleegd, zij ontkomen aan al die aanslagen, en daarbij worden de intrigues somtijds opgelost op eene wijze, die niets verrassends voor den lezer heeft, daar hij het zelf wel heeft kunnen raden.

Aan den anderen kant laat het werk zich aangenaam lezen, want de schrijver verplaatst ons in eene ontelbare menigte toestanden, en moet zelf veel gezien of gelezen hebben, om alles zoo aanschouwelijk voor te stellen. De episode uit het leven van Napoleon III welke hier is ingeweven, komt geheel overeen met hetgeen daaromtrent door onzen Schimmel is geschreven en mede te lezen is in het leven van genoemden keizer, hetwelk een paar jaar geleden bij den heer Nijgh uitkwam, en toen zulk eenen grooten opgang maakte. Hierdoor heeft deze episode niets nieuws, en de uitgever had dit niet als eene aanbeveling behoeven te vermelden.

Zooverre wat het werk betreft. Ons blijft nog over, om na te gaan, hoe de vertaling als Nederduitsch voortbrengsel onzer pers te beschouwen is. De vertaler had voorzeker geene gemakkelijke taak bij zulk eene gedurig afwisselende schildering van toestanden. Uit alles is op te merken, dat

[p. 403]

de vertaling con amore is geschied, en daarom maakt zij eene gelukkige uitzondering op de, helaas nog onophoudelijk voorkomende prullen, die eerder voor schooljongenswerk kunnen doorgaan. De vertaler, wiens naam op den titel is vermeld, duide het ons niet te kwade, als wij zoo vermetel zijn, om te durven vermoeden, dat hij den naam zijner woonplaats tot den zijne heeft gemaakt. Hoe ingenomen wij met zijne bewerking ook mogen zijn - juist omdat wij in zijn werk belang stellen - kunnen wij niet nalaten, eenige bescheidene aanmerkingen te maken. Wij willen niet als vitters op enkele drukfouten wijzen, want bij de naauwkeurigste correctie kunnen die voorkomen, maar wij willen hem 't een en ander mededeelen dat wij bij de lezing van Olivier Brandreth aanstipten.

Deel 1 bladz. 4 lazen wij:

eene tegennatuurlijke vrolijkheid. Waarom niet het gebruikelijke onnatuurlijk?

bladz. 5: gij moet daarmede lagchen. Men kan met iemand lagchen: mede lagchen, maar men lacht om iets.

bladz. 13 vonden wij het woord inspanning in het meervoud gebruikt.

bladz. 64: Hoor, sprak hij tot Philip, die geheel was nedergeslagen. Dit riekt naar een germanismus.

bladz. 268. Haar toorn was mild.

Deel II bladz. 5 wordt gesproken van eene moeder, die haar kind in hare armen torschte. Onmogelijk kan dit werkwoord worden gebezigd, wanneer eenige regels vroeger van de verrukking der moeder gesproken wordt.

bladz. 9: Olivier verbeidde van dag tot dag een ontbod van John Compton.

Op bladz. 22 wordt van eene vrouw gezegd, dat zij eene stellige persoon was.

bladz. 47: hij meende zich onbestemd te herinneren. Is dit geen volbloed germanismus?

bladz. 266: mijn raad wordt niet ingenomen. Waarom niet ingewonnen?

Deel III bladz. 80: eene openlijke optrede.

bladz. 126: het betreft de vereerlijking uwer moeder. Ook dit is geen Nederduitsch woord.

Dit zijn eenigen der voornaamste aanmerkingen, welke

[p. 404]

wij op eenige woorden te maken hebben. Wat den stijl betreft, die is zeer vloeijend, en duidelijk ziet men, dat het eene vrije vertaling is. In hoeverre de vertaler van het oorspronkelijke is afgeweken, kunnen wij niet beoordeelen, daar wij niet in de gelegenheid waren om beidenmet elkander te vergelijken.

Wij kunnen den vertaler gerustelijk aanraden, om met het overbrengen van uitheemsche planten op onzen bodem voort te gaan en hopen, dat hij in onze gemaakte aanmerkingen geen zucht tot bedillen maar eene loyale, belangstellende kritiek moge zien; eene kritiek, die niet aarzelt om ridderlijk datgene aan te wijzen, wat den toets niet kan doorstaan, wat een goed werk ontsiert, en door hem zeer goed vermeden kan worden; en eindelijk, dat hij ten volle zal instemmen met hetgeen ons reeds in onze prilste jeugd door vader van Alphen werd geleerd, dat hij de ware vriend is, die ons onze feilen aantoont.

Druk en uitvoering laten niets te wenschen over.

En hiermede zij, ten slotte, aan Olivier Brandreth eene goede ontvangst toegewenscht, daar de gebreken, die het hier en daar als litterarisch produkt mogen aankleven, ruimschoots door boeijende tooneelen worden opgewogen, terwijl het ons aangenaam zal zijn, wanneer de geachte vertaler voortga, zijne krachten aan degelijke overzettingen te besteden.

B.

des Ch.