Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

[p. 358]

Voor Nederland's dopperen. Saldateske liederen-poëzia, ter dienste van het leger en de schutterijen; tot opwekking van moed, pligtsbesef, eergevoel en onwankelbare trouw aan koning en vaderland, Door Dr. J.Th. Büser, Oud-Officier van het Nederlandsche leger. (Te) Deventer, (bij) A. Tjaden, 1862. In post 8vo. Prijs ƒ 0,50.

Verbeeld u, geachte lezer! een sierlijk uithangbord, waarop eene reeks van koopwaren wordt aangegeven, die, als men den winkel binnentredende er naar vraagt, niet voorhanden zijn, doch wel de papieren zakjes! Liederen zijn hier te koop, doch de opwekking?...maar wij zullen zien. De schrijver dezer ‘liederen’ hoopt, in zijne (ook naar onze meening) ‘reeds te lange voorafspraak’ dat: ‘wanneer men soms over deze Soldateske Liederen-poëzie voor het publiek een oordeel gaat uitspreken, die taak zal opgenomen worden door iemand, die met de behoeften en het eigenaardige van den krijgsstand vertrouwd (!) en in staat is, zulks met billijkheid en geheel onpartijdig te doen. Onbekend toch met het militaire vak, geeft men aan zijne opvatting maar al te ligt eene scheeve rigting, beoordeelt wat men niet kent en gevolgelijk niet beoordeelen kan noch mag, en spreekt dan doorgaans een ongemotiveerd en allezins onregtvaardig vonnis uit, dat wel dezen of genen oppervlakkigen of onbedachtzamen lezer op een dwaalspoor kan helpen, doch waarover de zaakkundige glimlacht of medelijdend de schouders ophaalt.’

In deze laatste zinsnede straalt duidelijk de waarheid door; doch deze beschouwing, betreffende eene beoordeeling door leeken, vindt hier volstrekt geene plaats, immers, wat zal hier worden beoordeeld?...eenige militaire aangelegenheden? Zeer zeker niet...de el-lange titel kondigt aan eenige krijgsliederen zoo als - volgens den heer Büser - ‘nimmer tot een bundel, ten gebruike onzer krijgslieden is vereenigd.’ Om nu dezen bundel naar billijkheid en onpartijdig te beoordeelen, diene men - altijd volgens den schrijver dezer ‘liederen’ - ‘vertrouwd te zijn met de behoeften en het eigenaardige van den krijgsstand’ (!!...) Of men, alzoo, bezield is met dichterlijk gevoel, en zich gemakkelijk beweegt op het terrein der taal - en letterkunde, dit doet niets ter zake,...

[p. 359]

men moet soldaat zijn. Rec. was gedurende een tijdvak van vijf en dertig jaren in den rang van officier bij het nederl. leger dienende, en alzoo tamelijk ‘met de behoeften en het eigenaardige van den krijgsstand vertrouwd,’ hij is volkomen op de hoogte om, als bekend ‘met het militaire vak,’ over aangelegenheden betreffende hetzelve, uitspraak te doen; doch eene beoordeeling over ‘liederen’ zoo als deze, ligt, hij bekent dit gaarne, boven zijne magt - hem, rec., schiet niets overig dan een vonnis uit te spreken over het al of niet doelmatige en nuttige 't welk de schrijver zich voorstelde bij de uitgave zijner...dichterlijke ontboezeming!!!...

Dr. Büser ‘acht het niet onvoegzaam zijne krachten nogmaals (?) te beproeven, of het hem mogt gelukken in de bestaande leemte’ (het gebrek aan martiale poëzie) ‘te helpen voorzien, en zoodoende, iets bij te dragen, dat het moreel van den soldaat zoude aanwakkeren, levendig houden en louteren.’ Neen! onvoegzaam is dit zeker niet; ieder die zich daartoe in staat gevoeld, is wel degelijk verpligt een steentje aan te brengen ter opbouwing en voleindiging van dat gebouw, dat eenmaal als gedenkzuil aan militaire deugd gewijd, in het nederl. leger moet prijken. Maar!...of het den heer B. gelukt is er op deze wijze in te voorzien, of zal voorzien, dit betwijfelt ree. ten zeerste...gaarne bekennen we dat het ontzaggelijk moeijelijk moet zijn om liederen te vervaardigen waaraan de navolgende eigenschappen verbonden zijn: ‘aanwakkeren van het moreel des soldaats, hetzelve levendig houden en louteren; opwekken van moed, pligtbesef, eergevoel en onwankelbare trouw aan koning en vaderland.

Wij nemen voor een oogenblik aan dat van het geheele kader onder-officieren en korporaals in ons leger, een twintigtal deze liederen koopt, dan zullen nog - hiervan is rec. stellig overtuigd - deze twintig exemplaren, na genomen lectuur, worden ter zijde gelegd; een enkel sujet, misschien zal eenig lied herlezen en het à la queue van zijne theorie in het geheugen prenten; doch weldra zal het den contramarsch maken of begraven liggen onder het zwaar gewigt van theorie, wapenleer, velddienst, veldverschansing, enz. enz. enz....en wat is hiervan de oorzaak? O! de lezer zal wel, voor het oogenblik, zeer ingenomen zijn met die liederen, hij zal enkelen zelfs zeer schoon vinden, doch zij

[p. 360]

zullen geen indruk nalaten omdat het zijn genre niet is....het boeit hem niet, aangezien er geene zangwijze op is,...hij kan er niet op zingen...hij is teleurgesteld...hij vermeende soldaten-liederen ‘op aangename wijze gezongen,’ te koopen...al dadelijk, bij het openen van het boekske stuit hij op een motto in Fransche-, en onmiddelijk na dien titel op een motto in Latijnsche taal....De soldaat, de tegenwoordige Nederlandsche soldaat heeft eene waarachtige behoefte aan liederen, doch voor hem verstaanbaar, in zijne eigenaardige taal geschreven, en op eene ‘aangename wijze’ zij het dan geen operamuziek ‘gezongen’...Bij militaire marschen, bij het uitrukken naar en inrukken van eenig oefeningsterrein, geeft de soldaat zich moeite genoeg deze marschen te veraangenamen door onophoudelijk te zingen, doch wat zingen ze? de meest zedelooze ‘liedjes;’ de schandelijkste uitdrukkingen, tehuis behoorende bij het schuim der natie, worden gebezigd zoo niet de geleider dit strengelijk verbied! en deze gemeene woorden zij worden gezongen, bij gebrek aan...eigenaardige, voor den soldaat bevattelijke liederen!...Zijn de ‘liederen’ in dezen geest geschreven, dan voorzeker zullen ze bij onder-officier en soldaat bijval vinden.

Wij veronderstelden, dat slechts een twintigtal van het geheele kader het boekske zoude koopen...dit kome den lezer dezer beschouwing niet vreemd vcóór...bij de zoovele dienstreglementen, waarmede de onder-offcieren en korporaals tegenwoordig hunne kisten moeten vullen (in den ransel is daarvoor geene plaats) komt het slechts een enkele - een gefortuneerde - gelegen, zich eenig werk, uit weelde, aan te schaffen, - hoe weinige exemplaren van het ‘Vaandel,’ bijv. vindt men bij die lieden? en dit is een degelijk tijdschrift....Wenscht men voor den soldaat te schrijven, men schrijve soldatentaal; hetgeen ons soms smakeloos voorkomt, dat vindt de soldaat naif, het wekt bij hem den lachtlust op, het vermaakt hem, en...rijmt het...o! dan zingt hij, zoo dikwerf hem de gelegenheid dit veroorlooft, én zoo doende begrijpt hij 't geen hij zingt én het zal hem opwekken, even als de krijgsmuziek bij eenen vermoeijenden marsch hem als 't ware nieuwe krachten schenkt!

Deze, uit de ondervinding geputte beschouwing, strekke

[p. 361]

den schrijver dezer soldateske liederen ten bewijze, dat hij zich zeer in zijne meening bedrogen zal vinden: ‘om die wakkere krijgslieden reeds bij vooraad de echt martiale gevoelens te herinneren, door het opstellen en uitgeven van dezen bundel.’ Hij kan er gerust op zijn, dat geen soldaat dezelve zal koopen, althans - wanneer hij ontwaart er de dupe van te zijn - niet in praktijk zal brengen.

Nog iets ten slotte over het doel des schrijvers. Dit doel wordt door rec. geëerbiedigd, ja, op prijs gesteld; doch had de heer B. de middelen aangewend, door hem zelven in zijne voorrede aangegeven, hij zoude moeite en kosten beloond gezien hebben, immers hij zegt:....‘En wanneer die jeugdige en moedige krijgslieden alsdan’ (in tijde van gevaar) ‘met het oog op de heldhaftigheid en volharding hunner voorvaderen en op den moed en de trouw, door onze dapperen ook in later tijden betoond, met geestdrift naar de wapens grijpen en oprukken tot een kampstrijd, die welligt over ons zijn of niet zijn beslist: wie zou er aan twijfelen, dat ook zij de voetstappen hunner beroemde voorgangers zullen drukken en, met de leus van sterven of overwinnen op de lippen, onder de aanvoering van een beminden koning, ter overwinning henen snellen, om eerlang in zegepraal en onder jubelzangen in de armen hunner achtergelaten betrekkingen terug te keeren?’ Hieraan twijfelt zeker niemand, mijnheer B.;...doch waarom dan niet uw dichterlijk talent (want uwe liederen zijn, op zich zelve beschouwd, niet zonder verdiensten) besteed aan het bezingen der heldhaftigheid en volharding onzer voorvaderen, in soldatentaal, eenvoudig en tevens, onder aangeven van bekende zangwijze, zoo als er velen zijn.

Zie! door op deze wijze het oog des soldaats op moed en trouw, door onze dappere voorouders betoond, te vestigen, zoudt ge er zeer zeker veel aan toebrengen, om pligtbesef en eergevoel - des noodig - op te wekken.

Zonder ‘onmeêdoogend den staf over dezen bundel te breken,’ verklaren wij ze voor het doel ongeschikt en wenschen den geachten schrijver lust en geduld genoeg toe, om zijne krachten te beproeven aan soldatenliederen; hij is daartoe wél in staat. Het titelplaatje is net bewerkt, en doet even als papier en druk den uitgever eer aan.

x²