Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

Album der Natuur, een werk in maandelijksche afleveringen, ter verspreiding van natuurkennis onder beschaafde lezers van allerlei stand; onder redactie van P. Harting, D. Lubach en W.M. Logeman. Nieuwe Reeks. Jaargang 1860. (Te) Groninngen, (bij de) Erven C.M. van Bolhuis Hoitsema.

Een waarlijk uitlokkende titel ‘Album der Natuur’ voor beschaafde lezers die iets meer willen weten en lezen dan dagbladblunders en vervelende haarkloverijen uit de handelingen der Staten-Generaal; het spreekt dus wel van zelf dat wij met genoegen een werk aankondigen, dat reeds in vroegere jaren, toen het nog door Kruseman te Haarlem werd uitgegeven, een welverdienden roem bezat. Men zal het misschien wel vreemd vinden, dat wij nu eerst een werk of liever een tijdschrift aankondigen, dat reeds voor vele maanden den kring zijner lezers doorloopen heeft, doch men verlieze niet uit het oog, dat men geen bepaald oordeel kan uitspreken over een werk, dat bij maandelijksche afleveringen verschijnt; en dat het te omslagtig zijn zou over iedere maandelijksche aflevering te spreken, behoeft naauwelijks gezegd te worden; daarbij komt nog, dat sommige uitgevers al zeer nalatig zijn in het zenden der vervolgnummers of de toezending zelfs moedwillig staken, indien de een of andere Ref. van de gewoonte is afgeweken en zich verpligt heeft gezien zijne aanmerkingen voor het publiek ten beste te

[p. 311]

hebben moeten geven, reeds voor dat het werk compleet was. Wij hebben dit reeds meer dan eens ondervonden en onze klagt deswege geopenbaard; wij zullen het dus voor het vervolg zoo veel mogelijk voor stelregel houden, geene werken meer aan te kondigen die niet compleet zijn, om ons zelven en het belangstellend publiek voor dusdanige teleurstellingen te vrijwaren.

En nu, ad rem! Het zou vermetel van ons zijn te durven beweren, dat het Album der Natuur niet aan zijne bestemming voldeed, de kring toch waarvoor het bestemd is, blijkens den titel, is zoo veel omvattend en zóó uitgebreid, dat ieder, behalve de onontwikkelde, er zijne gading vinden zal. Het wetenschappelijk bijblad kan daarom voor het gewone publiek gevoegelijk gemist worden, waartoe de uitgevers gelegenheid gegeven hebben, door het album ook zonder dat verkrijgbaar te stellen; wij hebben daartegen echter dit bezwaar, dat het wetensch. bijblad voor ingewijden en geleerden juist zoo veel wetenschappelijks niet aanbiedt, wat niet reeds uit de beste buitenlandsche tijdschriften onder hunne oogen geweest is en men mag toch wel veronderstellen, dat hij, die aanspraak maakt op den naam van geleerde, al datgene reeds in 't oorspronkelijke gelezen heeft, wat hier in dit bijblad gegeven wordt, te meer nu heden ten dage geen wetenschappelijk mensch geheel onbekend kan zijn met de zoogenaamde levende talen. De stukjes door den heer Harting verzameld, voldeden ons echter het best, deze is dan ook de meest bevoegde persoon naar onze meening, om uit de natuur-philosophische en medische werken eene keuze te doen; bij de anderen hebben wij nog al eens eenige onnaauwkeurigheden opgemerkt, die alleen om het goede doel van een handje te helpen verschooning verdienen, 't is echter wel vreemd dat dit wetenschappelijk bijblad alleen door de drie redacteurs wordt aangevuld. Zouden andere medewerkers daartoe weiligt onbevoegd geoordeeld worden?! Zonder het juist te willen, hebben wij eerst de aandacht op het bijblad gevestigd, wij zullen ons daarom nu tot den inhoud van het album zelf bepalen en er het meest zaakrijke van mededeelen. De eerste aflevering wordt geopend met een stuk van den heer T.C. Winkler over den haring. Het onderwerp is wel is waar niet nieuw, maar de denkbeelden

[p. 312]

en vooral de nasporingen over de levenswijze van dezen zoo algemeen bekenden visch zijn zeer belangrijk en komen in vele opzigten overeen met de mededeelingen die ons dezer dagen in een uitstekend buitenlandsch tijdschrift onder de oogen kwamen.

Vervolgens is zeer lezenswaard het opstel van Harting over den vermoedelijken ouderdom van het menschelijk geslacht, hetwelk ook reeds door andere bekwame mannen behandeld is. De bijgevoegde plaat bij het artikel over den reuzenboom van Californië is vrij goed uitgevoerd en veel fraaijer dan die, welke wij, zoo wij ons niet bedriegen, in het Ned. Magazijn van de Gebr. van Es te Amsterdam aantroffen. Over het algemeen zijn de platen in het ‘Album’ netjes en duidelijk bewerkt, wat inzonderheid van die over de kometen en de Termitenheuvels moet gezegd worden. Het allerbelangrijkst van dezen geheelen jaargang is echter in ons oog het stuk van Harting over de bouwkunst der dieren, dat overal eene groote sympathie heeft ondervonden en met belangstelling gelezen is. Het opstel over Alchemie bevat ook veel wetenswaardigs; het doet ons echter leed dat de heer D. Lubach de Fransche bron verzwegen heeft, waaruit hij schijnt geput te hebben. Zóó iets zouden wij van een mederedacteur niet verwacht hebben, wij twijfelden echter meermalen of de heer Lubach wel geheel eigen werk leverde, tot dat men ons eindelijk deed opmerken dat het in een Hollandsch gewaad gestoken was; en toch er steekt geene schande in om degelijke stukken te vertalen, als men ze zelf in 't oorspronkelijke niet verbeteren kan, dit zou ook den heer Lubach niet tot schande verstrekt hebben; de heer L. is er echter welligt toe gekomen, omdat hij begreep dat het vertalers-ambacht in Holland niet zeer gezien is, doch dit komt alleen hierdoor dat sommige uitgevers maar alles laten vertalen wat los en vast is, waardoor het publiek met allerlei prullaria wordt opgepropt en derhalve ten laatste een werkelijken afkeer krijgt van vertalingen. Ten bewijze dat zelfs mannen van buitenlandschen roem het niet beneden zich achten vertalingen te leveren, kan blijken uit de ook in het album geplaatste vertaling, uit het Deensch van onzen Leijdschen J. van der Hoeven, over eene nieuwe soort van Siluroide of welsachtigen visch van Brazilië. Lezenswaardige bijdragen zijn verder de:

[p. 313]

studiën over Borneo en de Dajak's of zoogenaamde ‘koppensnellers’ door A.W.M. van Hasselt, wij gelooven echter dat vele berigten van reizigers daaromtrent nog veel te veel overdreven zijn en constateren dit op gezag van personen die er van nabij mede bekend waren; overigens is de beschrijving daarvan boeijend en onderhoudend. De kwabaal (lees kwabaal) verwarring, door T.C. Winkler, is uit een ichtyologisch oogpunt beschouwd niet onbelangrijk. Wij meenen echter in W's. wijze van schrijven eene zekere autoriteit te hebben opgemerkt, die juist niet tot aanbeveling strekt; de heer W. matige zich, wil hij eenmaal, wat zijn streven schijnt te zijn, een zekeren naam onder onze uitstekende ichthyologen bekleeden. Behalve de hier vermelde bijdragen, die wel tot de degelijkste behooren, vindt men nog een aantal kleine stukjes, waarmede men met genoegen kennis kan maken en voor hen die het Album der Natuur nog slechts bij name kennen, hopen wij door deze aankondiging bewerkt te hebben, dat zij zich gedrongen zullen voelen zich een werk aan te schaffen, dat voor weinig geld zooveel nuttigs en leerzaams in zich bevat. Eene laatste aanmerking mogen wij evenwel niet terughouden, die in ons oog nog al waarde heeft; het betreft de naamlijst der medewerkers, die wij het eerst in de tweede aflevering aantreffen, om er in de negende afl. weder mede te eindigen; wij voor ons zien gaarne de namen der medewerkers in onze verschillende tijdschriften opgegeven; zeer dikwijls kan men daaruit alleen tot de meerdere of mindere waarde van het werk besluiten, ja alle tijdschriften zouden wel doen ze ter kennisse van het publiek te brengen. En hiermede nemen wij voor heden afscheid van het Album der Natuur, in de hoop voor den volgenden jaargang weêr evenveel lof voor de uitgave en de bewerking veil te hebben.

a²+b².