Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

Praktisch Volksboek. Museum voor natuur, kunst en wetenschap. Een maandschrift ter verspreiding van nuttige kennis, ook in hare toepassing op het dagelijksch leven. Tweede serie, eerste deel. Te Sneek, bij van Druten & Bleeker, 1861.

Nu wij den geheelen jaargang van dit ware ‘Volksboek’ voor ons hebben liggen, achten wij ons verpligt er nog eens weder op terug te komen, omdat wij als regel stellen, eerst na in het bezit te zijn van een geheelen jaargang, ons oordeel over een werk uit te spreken; waar wij dit echter reeds

[p. 308]

doen bij eene enkele of een paar afleveringen, moet zulks worden toegeschreven, bij wijze van uitzondering, aan den eersten indruk dien de lezing van dat weinige aanvankelijk op ons naakte, hetgeen wij vooral bij eene nieuwe onderneming in het oog zullen houden, waar welligt het toekomstig debiet der uitgave van onze stem afhankelijk kan gemaakt worden. Daarom zetten wij dan nu ook, het reeds in no. 5 van dit tijdschrift des vorigen jaars aangevangen onderzoek van bovengenoema Volksboek gretig voort, te beginnen met de 4e aflevering, waar wij eene bijdrage aantreffen over ‘het koolzuur,’ vooral in betrekking tot het huiselijk leven, door Dr. A.F.H. de Lespinasse. Ofschoon die naam in den laatsten tijd, vooral onder de geneeskundigen, nog al eens genoemd werd ter zake der Holloway-achtige ankondiging der bekende koorsdroppels, willen wij ons door deze min of meer geregtigde beschuldiging niet laten medeslepen maar erkennen, dat het onderhavige stukje veel goeds in zich bevat, dat wel waard is in het geheugen geprent te worden. Of de schrijver echter in zijn strijd tegen die ‘ellendige, ongezonde troetelkinderen onzer vertroetelde dames (de Schr. had er gerust ‘en van vele heeren’ bij kunnen voegen, miserabile dictu!) ‘die men stoven gelieft te noemen,’ overwinnaar zal zijn, betwijfelen wij zeer. Uit een hygiënisch oogpunt beschouwd, zijn wij het echter geheel iet hem eens, ja wij zouden zelfs wenschen, dat bij politie-maatregelen geene oogpunt beschouwd, zijn wij het echter geheel iet hem eens, worden toegelaten, maar daarentegen eene behoorlijk verwarmde lucht en doelmatige ventilatie. De voedingsmiddelen in verband met den toestand der volkeren een in dit volksboek juist gekozen en wel geplaatst stukje, naar Karl Muller, dat op enkele uitzonderingen na, waar wij het met den S. niet eens zijn, fiks bewerkt is. Eene beschrijving van Helgoland zou behalve het belangrijke reeds aan te prijzen zijn, als cene proeve van keurigen dichterlijken stijl, kleine volzinnen, maar rijk in beteekenis, gelijk we zelden aantroffen. Een togt door Sardinië brengt ons in kennis met den grondvester van Italie's vrijheid, den man aan wien Victor Emmanuël zijne nieuwe kroon te danken heeft, den bewoner van Caprera. De Dollart is voor hen die belang stellen in de eeuwige wisseling der natuur, die voortbrengt om te

[p. 309]

verwoesten, en verwoest om weder voort te brengen zeer lezenswaard op historisch gebied. Na deze drie stukjes die op het terrein der aardrijkskunde te huis behooren, ontmoeten wij weder een stukje op de volksvoeding gebaseerd, n.l. Aardappelen en Vleesch. Het ware te wenschen, dat de wenken daarin gegeven, wat meer werden opgevolgd. Het ontstaan van het menschelijk geslacht, door A. Winkler Prins en, een geheim der Natuur ontsluijerd, zijn echte juweeltjes op natuurkunnen gebid. Met betrekking tot het laatste zouden wij bijna kunnen twijfelen aan een gezond menschenverstand, die nog langer de generatio aequivoca voorstaat. Het bloed als voedingsmiddel, door den heer Sasse uit het Deensch vertaald, hoe aanbevelenswaardig ook al weder ten opzigte der volksveding, zal niet zoo gereedelijk ingang vinden bij het volk. Het vooroordeel ten minste moet overwonnen worden, even als dit het geval is met de Liebigsche vleeschsoep. De Victoria Regia door A.W.P. Bedriegen wij ons niet, dan troffen wij deze beschrijving reeds voor een paar jaren in het ‘Archiv für Natur, Kunst und Wissenschaft’ aan, doch hier door een voorwoordie een weinig veranderd, waardoor het meer den schijn van oorspronkelijkheid krijgt. De heer W.P. is echter te eerlijk om niet altijd den bron te noemen, hij zal slechts alleen vergeten hebben er bij te voegen: ‘Vrij gevolgd.’ Wat er al schuilt in eene studeerlamp, naar Bernstein, hebben we reeds in den jare 1859 ontmoet in de ‘Blikken in het leven der Natuur’ en vertaald door W.F.R. Suringar, wij hadden nu alzoo eene schoone gelegenheid, om beide vertalingen met elkander te vergelijken en voor zoo ver wij, zonder het oorspronkelijke voor ons te hebben, kunnen oordeelen, gelooven wij dat de vertaling in het Volksboek veel zuiverder en getrouwer is, wij kunnen ten minste niet veronderstellen, dat er willekeurig geheele zinsneden bijgemaakt zijn, veel eerder wel dat de heer S. ze er uitgelaten heeft.

De ziel van het dier, vergeleken met de ziel van den mensch, naar Gerlach vertaald, door F.C. Winkler, is mede een degelijk stuk; de vertaler had echter hier en daar wel wat duidelijker kunnen zijn en de Grieksche en Latijnsche namen uit de mythologie niet door elkander moeten haspelen, gelijk hij b.v. doet met Zeus en Juno, welke laatste, wilde hij

[p. 310]

absoluut de Grieksche namen behouden, dan toch met den naam van Hera moest bestempeld zijn, ofschoon wij liever de Latijnsche namen zien, en in plaats van Zeus, den naam van Jupiter zouden schrijven, die toch beter bekend is dan de andere; hij vergete niet dat het een volksboek is. En nu, na het grootst gedeelte van al het belangrijke dat in dit Volksboek gevonden wordt met een enkel woord besproken te hebben, achten wij aan onzen pligt voldaan en een toenemenden lust bij het volk te hebben opgewekt om er kennis mede te maken. Wij hopen in een volgend jaar dezelfde blijken van tevredenheid te geven van een maandwerk dat zoo zeer aanprijzing verdient.

Jesse.