Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

Het leven van Mr. C. van Lennep, 1751-1813. Beschreven in verband met zijn tijd, toegelicht uit zijn gedichten en vermeerderd met ongedrukte brieven en staatsstukken, door Mr. J. van Lennep. Met een portret en vier facsimiles. (Te) Amsterdam, (bij) Frederik Muller, 1861.

De gedichten van Mrs. C. en D.J. van Lennep, welker uitgave aan die dezer levensschets is voorafgegaan, en daar-

[p. 248]

mede eigentlijk een onafscheidbaar geheel uitmaakt, zijn mij niet toegezonden. Ware dit het geval geweest, ik zou meer lust en aanleiding tot eene uitvoerige aankondiging van den arbeid onzes beroemden landgenoots hebben gehad. Welligt wil de uitgever dit verzuim herstellen, wanneer ook het leven van Prof. D.J. van Lennep zal zijn uitgekomen, dan zal ik later in staat zijn om den lezer van dit tijdschrift het werk in zijn geheel te doen kennen. In de hoop dat dit spoedig gebeuren zal, bepaal ik mij nu bij een kort berigt.

Mr. J. van Lennep heeft in deze levensschets van zijn grootvader eene merkwaardige bijdrage geleverd tot de geschiedenis onzes vaderlands gedurende een niet ver verwijderd, maar weinig bestudeerd tijdperk. Het woord geschiedenis worde hier in een meer dan gewoonlijk uitgebreiden, in den waren zin opgevat. Te dikwijls toch verstaat men onder geschiedenis alleen eene gepragmatiseerde of niet gepragmatiseerde narrée van het openbaar nationale leven des volks gedurende zekeren tijd, terwijl te weinig het oog geslagen wordt op het meer intieme volksleven. En hoe vaak is juist in het verborgen leven des volks de sleutel te vinden voor menig raadsel in zijn openbaar leven. De politiek eener natie hangt dikwerf zoo naauw zamen met het intieme leven harer burgers, dat het nooit genoeg belangrijk kan worden genoemd, ook naar dit een naauwkeurig onderzoek in te stellen.

Het moet den schrijver dezer levensschets worden toegestemd, dat van de politieke geschiedenis des vaderlands in de vorige eeuw en van het maatschappelijk en huiselijk leven in die dagen bijzonder weinig bekend is. Daarom is hetgeen hij thans onderneemt te boek te stellen eene welligt niet gemakkelijke, maar zeer zeker eene dankbare onderneming. Welligt niet gemakkelijk, zeg ik; dit zou het waarschijnlijk voor de meeste anderen zijn; maar voor een zoo geroutineerd schrijver en geschiedvorscher als onze v. Lennep viel het vrij zeker niet bijzonder zwaar, de bronnen welke tot zijne beschikking stonden te exploiteren. Zeer zeker dankbaar - zoo noemde ik zijn arbeid vervolgens; men heeft deze biographie maar te lezen, om zich hiervan te overtuigen. Vooral moest dit het geval zijn, voor hem, die zulk een weinig geëvenaarde slag heeft, om op aangename wijze iets

[p. 249]

mede te deelen, en het belang in te zien en te doen inzien van 't geen een ander vaak onbeteekenende kleinigheden noemt.

De man, wiens leven wij hier beschreven hebben, was niet een groot, geniaal mensch; zijn kleinzoon wil hem hiervoor ook niet doen doorgaan. Hij was een zeer bekwaam en braaf man, die zich in de politieke gebeurtenissen van zijn tijd bewoog, ja daarin belangrijk aandeel had, - en dit een en ander maakte hem zeer geschikt, om de middenfiguur te zijn van een tableau, waarop de toestand des vaderlands in het laatst der voorgaande eeuw wordt voorgesteld. Ik zou haast zeggen, dat er onder zijne tijdgenooten en mederegenten meer dan een is, wiens beeld dezelfde dienst zou kunnen bewijzen. Maar daartegenover staat, dat er welligt geen onder hen was, wiens intiem leven ook zoo zonder eenigen schroom geheel voor het nageslacht mogt worden opengelegd, geen die in 't openbaar en in 't verborgen zoo geheel dezelfde, zoo geheel een man uit één stuk was. Daarbij komt nog, dat aan al de anderen zulk een kleinzoon-biograaph ontbreekt.

Hoogst merkwaardig zijn de historische bijzonderheden, welke Mr. van Lennep in dit boek mededeelt; bijzonder belangrijk is de schildering, welke hij geeft van het huiselijk leven dier dagen in de kringen der aanzienlijken. Toch heeft dit mij niet het meest getroffen bij de lezing. Mr. Cornelis zelf - en de auteur kan daarvoor niet genoeg geprezen worden - is de hoofdpersoon, met hoe groote uitvoerigheid ook de lijst is bewerkt, waarin zijn beeld is vervat. Hoe veel belangrijks er ook overigens in de monographie gegeven wordt, hij zelf blijft de meeste aandacht, de meeste sympathie wekken. Hij is meer dan de aanleiding tot het werk, hoe groot een gevaar er ook voor den auteur bestond, om zijn grootvader niet meer dan dit te doen worden. En hetgeen ons van hem wordt medegedeeld, de blikken welke het ons gegund wordt op zijn geheeleleven te werpen - is meer dan interessant; het doet weldadig aan en beurt ons op. Een leven als het zijne leert leven; hem als mensch in verschillende huiselijke en maatschappelijke betrekkingen te zien handelen - het wekt waarlijk op tot het goede. Daarom wensch ik, dat dit boek niet alleen in de handen der historici komen zal, ofschoon het daarin goede diensten

[p. 250]

bewijzen zal. Algemeener moet het gelezen worden; aan jongelieden, die meer behoeven dan de voorbeelden van naar de wereld groote en beroemde mannen, moet het worden gegeven. Zal al niet als door deze hunne eerzucht bijzonder geprikkeld worden, het leven van Mr. C. van Lennep zal hen opleiden tot reinheid en deugd, zonder welke toch ook geen groot man eigentlijk groot is.

Een paar vragen ten slotte: lezer, begrijpt gij, wat de schrijver dezer levensschets mededeelt, om op te helderen, dat hij de afstammeling van een stevigen patriot, aanhanger der tegenovergestelde politieke rigting is geworden? Ik niet regt. Het zou belangrijk geweest zijn, indien ons over deze zaak wat meer licht ware gegeven, omdat wij zoo weinig bepaalds weten aangaande de vorming der partij, aan welke men Bilderdijks naam geeft. - En vervolgens - is het oordeel van Mr. van Lennep over de Amsterdamsche patriotten, met name over den burgemeester Hooft, hoe gematigd ook geënuncieerd, juist en onpartijdig? Ik geloof, dat de schitterende oranjekleur haar invloed op het oog des schrijvers geoefend heeft. Welligt zullen wij spoedig in de gelegenheid zijn, een beter inzigt in deze zaak te verkrijgen, zoo de prijsvraag van Teylers tweede genootschap voor dit jaar mag blijken niet te vergeefs te zijn uitgeschreven.