Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

Het Zeegat uit! Een roman van A.J. Dieperink. 2 Deelen. (Te) Amsterdam, (bij) Gebr. Kraaij, 1860. Prijs ƒ 5,90.

Gaat het u als mij, waarde lezer, dan gevoelt ge, schoon zelf geen zeeman zijnde, liefde en sympathie voor het zeemansleven en wat daarmede zamenhangt. Ik mag ze gaarne zien, die krachtige, kloeke figuren, wier door de zon gebruind gelaat van trouwhartigheid en gulheid getuigt, van zelfstandigheid en bewustheid van kracht, al is het dat ze soms tot ruwheid overdreven wordt; ik zie ze met welgevallen en breng hun, in den geest, mijn groet en heilwensch, als levende herinneringen aan Oud-Hollands vervlogene grootheid, als vertegenwoordigers, ook nu nog, van wat er krachtigs en nationaals leeft in den boezem onzes volks. Met belangstelling ook nemen wij het boek ter hand, dat ons den zeeman in zijn veel bewogen, afwisselend leven schilderen zal; het boek dat, bovenal, ons een blik zal vergunnen in het hart, in de ziel van dien zeeman; dat ons zal doen zien hoe en waarom de groote oceaan een zoo eigenaardigen stempel drukt op allen, wier leven meerendeels in zwerftogten op zijne oneindige ruimte werd besteed; het boek dat ons het zeemans-karakter, het Hollandsch zeemans-karakter, in zijne vorming en eigenaardige ontwikkeling zal teekenen.

[p. 125]

Het spijt ons te moeten getuigen dat, indien gij met dergelijke gedachten en vooruitzigten dezen roman van den hr. Dieperink ter hand neemt, gij u teleurgesteld zult vinden. Gij vindt hier de autobiographie van een jonkman, die van kajuitsjongen opklimt tot kapitein van een koopvaardijschip, en dan het zeemansleven vaarwel zegt. Nu zou zeker in dit zeer ruime kader gelegenheid te over zijn, om het zeemansleven van de meest verschillende zijden, in zijne meest karakteristieke vormen en verschijnselen te schilderen; doch dit is hier niet het geval. Het boek is werkelijk niets dan eene autobiographie, in den meest elementairen zin: een aaneengeschakeld verhaal van verschillende zeereizen, schier in den vorm van journalen, afgewisseld door enkele avonturen en eene zeer gewone liefdesgeschiedenis. Bovendien komen de typen in dit boek telkens terug: al de kapiteins bijna en de stuurlieden van de verschillende schepen, waarop de held van het verhaal achtervolgens dient, gelijken op elkander; en verre de meesten zijn in geen opzigt achting of sympathie waardig: 't zijn huichelaars, dronkaards, tyrannen, onnoozelen: uitzonderingen, willen wij hopen, en niet, als dit boek ons schier zou doen gelooven, de algemeene regel. En de held zelf? Hij gaat door voor een vondeling, en wordt, op kosten van een rijk koopman te Rotterdam, opgevoed bij een ouden bootsman; vervolgens op een schip als kajuitsjongen geplaatst, gaat hij eerst, door verleiding van een slechten makker, een verkeerden weg op, doch wordt daarvan teruggebragt, en doorloopt vervolgens alle rangen tot dien van kapitein, met buitengewone snelheid. Dat geluk heeft hij, behalve aan zijn talent en braafheid - die hij volstrekt niet verbergt - in de eerste plaats te danken aan de zeldzame bescherming van genoemden koopman, die den vondeling, zijn pupil, met de uiterste zorg gadeslaat en op de onverklaarbaarste wijs met gunsten en weldaden en vriendschapsbewijzen overlaadt. De schrijver heeft hierin zijn doel voorbij gestreefd: reeds zeer spoedig, kan de betrekking tusschen den koopman en den gewaanden vondeling geen geheim meer zijn; en het eenige onbegrijpelijke is, dat deze vondelilng, Pieter Maasdijk, zelf, tot jaren van onderscheid gekomen, niet aanstonds op het vermoeden komt, dat nog iets anders dan louter belangstelling in een

[p. 126]

opgeraapt kind, aan het onverklaarbaar gedrag des koopmans jegens hem moet ten grondslag liggen. Als het dan ook eindelijk uitkomt dat de heer v.d. Bruggen Pieters vader is, dan is deze ontdekking waarschijnlijk alleen nog maar voor Pieter eene verrassing; voor den lezer is ze dit althans zeker niet. Intusschen is de ontdekking van dit zoo slecht verborgen geheim, de eigenlijke spil waarom het gansche verhaal zich heet te bewegen: zoodra zij geschied is, zijn wij aan het einde, na nog vooraf, natuurlijk, even naar den burgerlijken stand te zijn geweest. Niet het zeeleven is hoofdzaak, maar de ontdekking der ouders van Pieter: het zeemansleven is dan ook maar, toevallig, de lijst waarin de zelfbehagelijke, en toch zoo geheel alledaagsche figuur van Pieter gevat is, de carrière die hij, en wel zoo spoedig mogelijk, moet doorloopen. Het boek mist dan ook alle belang en wezentlijke waarde; het is oppervlakkig en behoudens enkele goede beschrijvingen, eentoonig; en de lezing er van niet aan te raden.