Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

Uit eene pastorie in den Achterhoek, door Is. de Waal, laatst predikant te Aalten. (Te) Deventer, (bij) A. ter Gunne, 1860. Prijs ƒ 1.60.

De schrijver van dit boekje verklaart het meeste van 't geen hij ons onder bovenstaanden titel aanbiedt, te hebben geschreven gedurende de jaren welke hij in eene pastorie van den Achterhoek doorbragt, en dat ook dáár het plan rijp werd tot het opstellen van het overige. Ref. deelt dit mede, opdat de lezer niet wane iets in het genre van De pastorie van Mastland te zullen ontvangen, wat de titel zou doen vermoeden. 't Is waar, den meesten stukjens uit deze verzameling is 't wel aan te zien, dat een predikant ze opstelde, maar de titel doelt toch alleen op de plaats waar ze geschreven werden; men moet dien woordelijk opvatten. Ref. zou zich aan overdrijving schuldig maken, zoo hij het werk van den Aaltenschen leeraar uitstekend noemde, en de bescheiden toon welke door het geheele boekje heerscht doet hem vermoeden, dat de eerw. schrijver geene pretentie op zulk een oordeel maakt. Toch verdienen de schetsen van den heer de Waal aanbeveling; zij behooren tot de stichtelijke lektuur, maar hebben niet den akeligen vorm, waarin men deze hier te lande gewoonlijk opdischt. Zij toonen aan, dat de schrijver niet te vergeefs onder de menschen ver-

[p. 15]

keerd heeft, en de oogen niet gesloten heeft voor het vele eigenaardige dat het leven der menschen te aanschouwen geeft. De blik welken hij rondom zich heeft geworpen is wel niet die van een geniaal man, die van alle handelingen welke hij waarneemt de motiven zoekt en vindt, - maar met aandacht en belangstelling heeft hij toch waargenomen, wat de wereld waarin hij zich bewoog vertoonde. Niemand zal het hem euvel duiden, dat hij de schatten op deze wijze verworven niet in 't brein of in de portefeuille besloten hield, maar door ze uit te geven er nut mede poogde te stichten. En dit zullen ze zeker doen. De schetsen zijn geheel onder het bereik ook van de eenvoudigen in den lande, en hebben onderwerpen, welke meest allen de belangstelling van velen zullen wekken. Ook handelen sommige stukjes over zaken, welke overal voor het eenvoudige publiek wel eens ter sprake mogen worden gebragt. Zoo is er b.v. een - Pastoor Wernink - waarin een R.C. priester wordt geschetst als een uitnemend zielzorger, een sieraad der christenheid. Kan een dominé zoo over een pastoor praten? Bravo, Ds. de Waal, dat gij het doet, niet alleen toont gij daardoor beter te gegrijpen, wat christelijke liefde is, - maar uwe lezers kunt gij daardoor van een akelig vooroordeel los maken, en in hunne harten het zaad der verdraagzaamheid en der liefde strooijen.

Een ander stukje is getiteld: Was het in de dagen der vaderen zooveel beter? Daarin wordt een braaf, welmeenend man ten tooneele gevoerd, die als velen de dagen van voorheen terugwenscht, omdat er toen meer deugd en godsdienstzin gevonden werd dan tegenwoordig. Een predikant brengt hem op zeer eigenaardige wijze tot andere gedachten; hij leest hem citaten voor uit Brakel en Smytegeld, de mannen zoo in eere bij die laudatores temporis acti, waarin zij steen en been klagen over de goddeloosheid hunner dagen. Ook dit kan menigen lezer van dit boekje terug brengen van een dwaas vooroordeel.

Moge de geheele bundel in veler handen komen, en dit het succes van den eerwaarden schrijver zijn, dat velen door zijne schetsen waarlijk gesticht worden.