Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

Wat de hemel belooft. Uit het Fransch van Mevr. de Gasparin, door A.W. Bronsveld, Litt. Hum. et Theol. Cand. (Te) Utrecht, (bij) Kemink en Zoon, 1861. In post 8vo., 184 bladz. Prijs ƒ 1,60.

Een lief, keurig net uitgevoerd boekje, zoo als wij dat van de heeren Kemink gewoon zijn. Het doet ons leed, dat wij niet zoo goedkeurend van het inwendige kunnen spreken; maar de opregtheid verbiedt het ons: noch de inhoud, noch de vorm zijn, naar ons oordeel, lofwaardig. Met goede verwachting namen wij het boekje ter hand; het ‘woord vooraf’ van den vertaler versterkte ons in de hoop hier iets voortreffelijks te zullen vinden. Immers in de Revue des Deux Mondes was het werkje met lof aangekondigd door den heer Moutegut, in Frankrijk is er reeds een derde druk van uitgekomen en nadere kennismaking had den heer Bronsveld doen instemmen met die gunstige opinie van den recensent en het publiek in Frankrijk. Of het nu aan de vertaling ligt, durven wij niet beslissen, maar wij hadden nog maar enkele bladzijden gelezen, toen wij reeds een gevoel van teleurstelling ontwaarden; desniettemin zetteden wij de lectuur voort, doch moeten bekennen dat het ons groote inspanning heeft gekost; alleen een vaste wil weêrhield ons aan den meermalen opgewekten lust, om het voor goed neêr te leggen en niet meer in te zien, weêrstand te bieden.

De auteur spreekt over het leven na den dood, zij wil troost verschaffen aan hen, die treuren over geliefde afgestorvenen. Dat doel is edel en boezemt ons gunstige gedachten in aangaande het beminnelijk karakter van mevr. de Gasparin. Maar wie over een zoo gewigtig en moeijelijk onderwerp goed schrijven wil, heeft meer noodig dan goede bedoelingen. Wie meêspreken wil over wetenschappelijke

[p. 6]

zaken, over theologische geschilpunten, moet zich daartoe voorbereiden door ernstige studie; zonder dat wordt hij of zij teregt onbevoegd daartoe genoemd. Dat heeft de schrijfster niet genoeg bedacht. Zij beroept zich op den bijbel om de waarheid te verdedigen harer voorstellingen; maar heeft zij ook den zin der bijbelwoorden goed verstaan? Zoo niet, dan zweeft immers het betoog in de lucht, in plaats van te rusten op stevigen grondslag.

Dat de lezer zelf oordeele! Wij willen tot voorbeeld iets meêdeelen uit het hoofdstuk, dat tot opschrift heeft: ‘De opstanding des ligchaams.’ Het moge tevens dienen tot eene proeve van den stijl, die den vertaler zoo prijzenswaardig toeschijnt. ‘Verwoesting van het ligchaam! dat is de vloek, dat is de ontroering van hem, die iemand sterven ziet.’

‘Wat belooft Jezus? De opstanding des ligchaams. De Sadduceën glimlagchen en leggen Jezus een vraagstuk voor, dat hem bespottelijk maken moet.’

‘Wat beloven de apostelen? De opstanding des ligchaams. Een onsterfelijke ziel kan er nog door, dat kan worden toegestaan, men zegt het algemeen. Maar 't is toch een treurige onsterfelijkheid, nu eens is zij vernietiging, dan weder een teugellooze vaart door verschillende toestanden, maar toch de ziel is er, de onsterfelijkheid is er, stel u daarmeê tevreden.’

‘Hoe, dat is niet genoeg! gij verlangt de opstanding des vleesches; gij wilt het stof onsterfelijk maken. Weg met die waanzinnigen, naar de gevangenis met die tollenaars, die visschers, die lieden vol verachtelijke denkbeelden! De Joden slaan zulke droomers in boeijen. De Atheners met den Areopagus, beschaafde en ontwikkelde menschen, halen de schouders op. Festus en Agrippa kunnen zich niet bedwingen: “Gij zijt onzinnig Paulus, uwe groote geleerdheid voert u tot razernij.”

Men ziet het, de opstanding des vleesches wordt hier, in overeenstemming met sommige oude belijdenisschriften, als een onloochenbaar leerstuk des evangelies verdedigd.

En wilt gij weten, mijn lezer! hoe mevr. de Gasparin den bijbel verklaart; zic hier iets uit een ander hoofdstuk, waarin betoogd zal worden, wat naar mijne meening en immers ook naar de uwe, in onze dagen geen betoog meer behoeft,

[p. 7]

namelijk: de ziel slaapt niet, als het ligchaam gestorven is. Wij staan stil bij Abrabam. Te midden der nachtelijke duisternis, viel hem eene verschijning te beurt. De Eeuwige spreekt: Gij zult heen gaan tot uwe vaderen. - Is hier sprake van de beenderen van den Aartsvader, zal men deze naar Paddan-Haran voeren uit het land van Kanaän naar het land zijner geboorte? Neen. Abraham in een vreemd land gestorven, wordt begraven in de spelonk van Hebron. Daar rust zijn ligchaam, zijn gebeente zal niet terugkeeren naar de vlakten van Mezopotamiën. Er is sprake van de ziel, de ziel leeft, en de ziel gaat derwaarts, waar de vadereu zijn heengegaan.’

‘David roept uit met luide stem: Gij zult mijne ziel niet verlaten in het graf! - Als profeet voorspelt hij de opstanding van den Messias; als geloovige drukt hij de volheid uit zijner overtuiging. En de Prediker antwoordt hem: Het stof keert terug tot de aarde, maar de geest keert terug tot God, die hem gegeven heeft.’

‘Geruimen tijd eerder trad, om op Sinaï zich met Mozes te onderhouden, de Eeuwige te voren uit Zijne tienduizenden heiligen, die leefden, geenszins sluimerden. Geruimen tijd later stonden, op Ezechiëls bevel, doodsbeenderen weder op, maar ziet. de geest was in hen nog niet weêrgekeerd.’

‘Wie rijst daat te Endor op voor den verschrikten Koning? Is 's een verschijning? Neen, Samuël zelf, de richter Israëls. Waarom hebt gij mij verontrust? Gij zult morgen bij mij zijn, gij met uwe zonen.’

‘Wie verscheen op den berg der verheerlijking? wie onderhield zich met den van gedaante veranderden Jezus? Twee gestorvenen: Elias, wiens ziel en ligchaam opgenomen waren in den hemel, en Mozes, wiens stof nog verborgen is in de bergen aan gindsche zijde van den Jordaan. - Slapen zij? Hebben zij geslapen? Neen. Beide komen uit het land des levens, beide keeren herwaarts terug, de heerlijkheid des hemels onthaalt hun aangezicht.’

Doch reeds genoeg geciteerd. Wat dunkt u, lezer? Zijn hier nog nadere aanmerkingen noodig? Willen de Franschen dergelijk geschrijf hoog schatten, bij het Nederlandsche publiek zal het toch zeker niet veel opgang maken. Mogt

[p. 8]

de heer Bronsveld nogmaals lust gevoelen om iets te vertalen, dan hopen wij zal hij wat zorgvuldiger zijn in de keuze van zijn werk. Er worden in ons land zooveel stichtelijke boekjes uitgegeven, dat men het getal daarvan waarlijk niet behoeft te vergrooten door prullen uit den vreemde.