Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Korte Geschiedenis van het Rijk der Natuur, en beknopte opgave van het gebruik (,) dat van de voornaamste voortbrengselen der Natuur gemaakt wordt; vrij bewerkt naar het Hoogduitsch van Michael Desaga, door Corstiaan de Jong. Ten gebruike der Scholen. Derde, verbeterde druk. Te Zalt-Bommel, bij Joh. Noman & Zoon, 1860. In 12mo., 120 blz..

Luidens den titel, heeft dit werkje reeds drie drukken beleefd, en is deze derde druk, een verbeterde. Wij hadden het inmiddels nog nooit gezien, voor dat het ons door de Redactie van dit Tijdschrift ter beoordeeling werd toegezonden. Laat ons dus nagaan wat het boekje bevat.

In de Inleiding, geeft de schrijver de drie groote rijken der natuur op, als volgt: delfstoffenrijk, plantenrijk en dierenrijk. - Wij zouden juist deze opsomming in omgekeerde orde hebben opgegeven. Doch, chacun son goût!

In de Eerste Afdeeling, wordt het rijk der delfstoffen of mineralen in behandeling genomen. De schrijver verdeelt ze in vier klassen, als daar zijn: aardachtige, zoutachtige, brandbare en metaalachtige delfstoffen. Onder de aardachdige delfstoffen, brengt hij: 1^o kalk; 2^o klei; 3^o kiezel; 4^o talk. De zoutachtige worden in zuren en zouten verdeeld. Bij de derde en de vierde klasse vinden wij geene onderverdeeling. - Dit alles is wetenschappelijk behandeld, doch veel te hoog voor de scholen, zoo als overigens uit de woorden kalkspath, bolus, kalktuf, tripel, glimmer, kiezelschiefer, lazuurspath, vloeispath, veldspath, asbest, mergel, boraxzuur, glauberzout, koningswater, mangaan, enz. ten overvloede blijkt.

De Tweede Afdeeling brengt ons in kennis met het plantenrijk. Zij wordt gesplitst in A. Kryptogamen en B. Pha-

[p. 523]

nerogamen. - Onder de kryptogamen vindt men melding gemaakt van de a.) Loofdragende kryptogamen, als: 1. Wieren; 2. Korstmossen en 3. Zwammen. b.) Blad- of stengelvormende kryptogamen, als: 1. Levermossen; 2. Bladmossen; 3. Varens; 4. Paardestaartigen; 5. Wolfklaauwachtigen en 6. Watervarens. - Bij de Phanerogamen, treffen wij de volgende onderafdeelingen aan: a.) Grassen. b) Kruiden, die verdeeld worden in: 1. Voederkruiden; 2. Voedselplanten; 3. Artsenijgewassen; 4. Kleurstofhoudende planten; 5. Fabriekplanten; 6. Specerijplanten; 7. Sierplanten; 8. Vergiftigde planten en 9. Buitenlandsche kruiden. c.) Heesters, die geklassificeerd worden in: 1. Inheemsche heesters en 2. Uitheemsche heesters. d.) Boomen, als daar zijn: I. Loofboomen, welke verdeeld worden in: I. Loofboomen, welke verdeeld worden in: 1. Vruchtboomen; 2. Boschboomen en 3. Uitlandsche loofboomen; II. Pijnboomen of kegeldragers en III. Palmen. - Deze afdeeling wordt besloten met eene aanwijzing van het gebruik der voortbrengselen van het Plantenrijk, welke wij met genoegen hebben gelezen; doch, met het oog op de kinderen, voor welke het boekje bestemd is, veel te onvolledig en te onduidelijk vinden. Onze jonge knapen hebben zoo veel en menigerlei noodzakelijkers te leeren, dat men gerustelijk mag vragen: ‘A quoi bon toutes ces données superficielles?’

De Derde Afdeeling omvat het Dierenrijk. Wij willen geen misbruik maken van het geduld onzer lezers, door hen de verdeelingen en onderverdeelingen van den schrijver op te geven. Deze naäping eener ziekelijke geleerdheid stuit ons te zeer tegen de borst, en wij gevoelen behoefte om van die pronkwaar afscheid te nemen. Ongelukkige jeugd (moge het in Gods naam onze Nederlandsche niet zijn!) die veroordeeld wordt uwe pas ontslotene hersenen te pijnigen met het onthouden van al dien vreemden poespas, doorspekt met verknoeide Grieksche woorden, welke misschien eenigen klank, doch geen enkel idée nalaten! Gelukkig, intusschen, voor u, jeugdige landgenooten, dat er nog ouders en schoolcommissies bestaan, die u voor dergelijke folterboekjes kunnen vrijwaren. Wij roepen u daarom in gemoede toe: knikkert en stoeit, beste jongens, en moge het werkje van Desaga u nooit tot leerboek worden gege-

[p. 524]

ven. Wij willen u niet martelen, noch een' zedelijken moord aan u begaan, door soortgelijke ondoeltreffende geschriften aan te bevelen. Integendeel, wij zullen met al de kracht, die eene diep gevestigde overtuiging ons verleent, en gesteund door de liefde, die wij onzer jongelingschap toedragen, onzen landgenooten toeroepen: ‘Laat toch het boekje van Desaga in den winkel of op den zolder van den uitgever liggen, tot dat de motten of de ratten het onschadelijk hebben gemaakt.’

Wat de vertaling aangaat, hierop hebben wij zeer weinig aan te merken. Zij is over het algemeen wel gelukt. Evenwel, geven wij den heer Corstiaan de Jong in bedenking zijnen vrijen tijd aan nuttiger arbeid te besteden. Werkjes, als datgene, waarover wij spraken, verdienen niet vertaald te worden: men kan ze zonder gewetenswroeging, in het bewustzijn hunner tastbare onbeduidendheid, aan de vergetelheid ter prooi laten. Zulke Duitsche produkten moeten niet op Nederlandschen bodem worden overgeplant! Dus: Requiescat in pace.’