Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Mr. J.G. Kist, het Handelspapier. Beginselen van wisselregt en van het regt omtrent acceptatien, assignatien en papier aan toonder, volgens de Nederlandsche wet. (Te) Amsterdam, (bij) J.H. Gebhard & Comp. Prijs ƒ 3,25.

In een anderen vorm en onder een anderen titel geeft hier Mr. Kist een tweeden druk van zijn zeer bekend en gezocht geschrift over wisselregt. Kan deze herdruk dan ook reeds worden aangemerkt als een blijk van het gunstig onthaal, dat zijne eerste uitgave mogt ondervinden, de uitbreiding, daaraan thans gegeven, verhoogt de waarde daarvan in die mate, dat wij aan hetzelve nog meerder debiet durven voorspellen. Indien men vraagt wat dit boekske zoo aantrekkelijk maakt en zoozeer de gunst van het publiek heeft doen deelachtig worden, het antwoord kan voorzeker niet moeijelijk zijn. Ware de schrijver in een uitvoerig betoog getreden over de ontwikkeling van het wisselcontract van de vroegste tijden af, had hij de verschillende stelsels der Duitsche schrijvers tot in de minste bijzonderheden nagegaan, beoordeeld en aangetoond, in hoeverre de wetgevingen der vreemde staten dit stelsel waren gevolgd, hij had een arbeid kunnen leveren, waardoor welligt aan den naam des schrijvers grooteren roem zou zijn verbonden geweest en zijn werk zou tot in het buitenland zijn doorgedrongen, om nevens Einert, Liebe, Biener, Kuntze, Schlesinger en anderen met eere genoemd te worden. Doch Mr. Kist legde zich eene meer nederige taak op, omdat hij wilde aanvangen met zoodanigen arbeid te leveren als waaraan regtsgeleerden en niet regtsgeleerden tot op dit oogenblik de grootste behoefte gevoelden. Het was wel na de vaststelling en invoering der Deutsche Wechselordnung eene spreekwijze geworden, dat het zoogenaamde wisselcontract zijn grond ontleende

[p. 451]

aan den vorm, het schrift, maar die waarheid moest helder, duidelijk, overtuigend worden aangetoond, en het was noodig, dat de gevolgen werden aangewezen, die uit deze waarheid regtstreeks voortvloeiden. Doch, daar die gevolgen dikwijls geheel in tegenspraak waren met de bepalingen van het handelswetboek, welke nog gedeeltelijk op een anderen grond der wisselverbindtenis steunden, moest de aanwijzing van de resultaten der wetenschap ook in vele gevallen eene veroordeeling worden van het bestaande regt. De wetgever evenwel is gebonden aan de letter van het wetboek, mogt deze ook aandruischen tegen de vorderingen der wetenschap, maar juist het niet helder begrip, dat deze zich van de wisselverbindtenis had voorgesteld, bragt bij den wetgever zelven twijfel en verwarring te weeg. Hij wankelde tusschen traditie en handelsgebruik en aan beide zijden toegevende, geraakte hij menigwerf in tegenspraak met zich zelven en opende hij een ruim veld van beschouwingen aan de strijdvoerende partijen. In dien strijd werd de hulp der wetenschap ingeroepen, welke, hoezeer zelve voortdurend aan kritiek onderworpen, in vastheid won en zich steeds meer ontdeed van het valsche, dat haar nog van vroeger aankleefde. Het geschrift van den heer Kist nu heeft deze groote verdienste, dat daarin de resultaten der wetenschap op eene heldere en voor ieder even verstaanbare wijze zijn in het licht gesteld, terwijl bijkans iedere questie, welke zich in de praktijk heeft voorgedaan of zou hebben kunnen voordoen, aan hare leering is getoetst en daarom ook in den regel eene zeer aannemelijke oplossing wordt voorgesteld. Ook zal de aanwijzing van die bepalingen, waarin ten gevolge van een te grooten ijver des wetgevers in het voorschrijven van vormen het belang van den handel is voorbijgezien, bij eene eventuele herziening van het wisselregt den toekomstigen wetgever een geschikten leiddraad aan de hand geven. Maar de schrijver heeft nog meerdere aanspraak op regtmatige waardering van den door hem volbragten arbeid. Toen hij vroeger slechts de wissel-verbindtenis behandelde, bewees hij zeker eene groote dienst aan kassiers, handelaren en allen, die gewoon zijn wissels dagelijks te ontvangen of te verzenden, en aan de regtsgeleerden, in wier handen zij dikwijls voorwerpen van ernstige studie kunnen zijn, maar, vooral ook omdat het

[p. 452]

gemis van eene formaliteit den wisselbrief al spoedig in een ander handels- of ook wel burgerlijk bewijsschrift kon doen overgaan, was het niet te ontkennen, dat door het niet behandelen der overige handelsgeschriften in zijn werk eene groote leemte bleef bestaan. Die leemte heeft de schrijver thans aangevuld en ook de assignatie, acceptatie en andere papieren aan toonder heeft hij doen kennen met diezelfde helderheid en grondigheid, welke zijn vroegeren arbeid kenschetsten en welke ook doorstralen in den aanvang van dezen herdruk, waarin de verbindtenis uit schrift in het algemeen in het eerste hoofdstuk met de meeste zorg is behandeld, en de grond der verbindtenis, uit eenzijdige en formele betalingsbelofte ontstaande, nog duidelijker in het oog springt door eene vergelijking met de oorzaak der verbindtenissen, die op overeenkomst gegrond of aan de wet haar aanwezen verschuldigd zijn. Voegen wij nu hierbij nog den onderhoudenden stijl, waarin dit werk is geschreven, hetwelk de soberheid en dorheid mist, welke regtskundige betoogen in den regel aankleven, dan mag daarin eene reden te meer worden gevonden om dezen herdruk in de handen van regtsgeleerden en handelaren aan te bevelen, en om den schrijver aan te sporen voort te gaan op den weg, door hem in Nederland het eerst bewandeld, en het Nederlandsche publiek voortdurend op de hoogte te stellen van de vorderingen dezer wetenschap bij onze naburen, en van de wrijving van denkbeelden, die op dit gebied bij hen nog aanhoudend plaats vindt.

Kritiek te leveren van de onderdeelen van dit werk schijnt hier minder geplaatst. Zoo wij slechts met eene aanmerking mogten besluiten van meer gewigt dan de betuiging, dat dit werkje al te zeer door zinstorende taalfouten wordt ontsierd en bijkans op iedere bladzijde de sporen draagt van eene overhaaste correctie, - dan is het deze, dat de innerlijke waarde van dit handboek zeer zou zijn verhoogd, wanneer eene korte beschouwing van het internationale wisselregt aan dit werkje was toegevoegd. Het regt, betrekkelijk dit onderwerp in het buitenland geldende, is voor handelaar en regtsgeleerde in den tegenwoordigen tijd van snellere gemeenschap en naauwere betrekkingen met den vreemde van niet minder gewigt dan de kennis van het Nederlandsche wisselregt.

S.