Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

[p. 433]

Boekbeschouwing.

Blik in den eersten brief van Petrus, door H.N. van Teutem, doctor in de letteren en in de godgeleerdheid, predikant bij de Remonstrantsche gemeente te Rotterdam. (Te) Leiden, (bij) S.C. van Doesburgh, 1860. 84 bladz.

Het behoort tot de verdiensten van de Theologie in deze eeuw, dat zij ons de schrijvers des Bijbels in hunne eigenaardigheid heeft leeren kennen. In vroegeren tijd kon daarvan geene spraak wezen. Zoolang men toch die schrijvers slechts beschouwde als blinde werktuigen des Heiligen Geestes, moest men wel onverschillig zijn, omtrent hunnen persoon en hunne eigenaardige opvatting van het Evangelie, evenzoo als het ons onverschillig is, of een brief met eene stalen, dan wel met eene ganzenpen geschreven is. Ja men wist niets of wilde niets weten van eigenaardige opvatting bij de verschillende apostelen.

Ook zelfs nadat men hen als zelfdenkende schrijvers had leeren kennen, duurde het nog lang eer men daarvan zóó was doordrongen, dat men Johannes, Petrus of Paulus op zich zelven ging beschouwen en onderling ging vergelijken.

Eerst in den loop dezer eeuw is zulks geschiedt; de consequente toepassing van dit beginsel is de behandeling der Bijbelsche dogmatiek als geschiedenis der christelijke godgeleerdheid in den tijd der apostelen, zoo als de Straats-burgsche hoogleeraar Reuss in zijn werk heeft getoond.

Het boekje van Dr. van Teutem rust insgelijks min of meer op deze beschouwing der bijbelschrijvers. Hij heeft zich tot taak gesteld, eenen der apostelen, Petus namelijk, aan de gemeente te doen kennen, voor zooverre als zijn brief daartoe bouwstoffen levert.

‘Het was mijn doel niet,’ zoo schrijft hij, ‘eene commentaar te schrijven; hij zou heel wat anders moeten zijn; zoo iemand eene uitlegging van Petrus brief verlangt, hij raadplege die van Dr. Joh. Ed. Huther....Maar ik wenschte

[p. 434]

mijne lezers tot het verstand van den zin en geest van onzen gewijden schrijver in te leiden.’

De uitvoering van dit plan is niet anders, dan wij van een' man als Dr. van Teutem verwachten. De inhoud van zijn geschrift rust op wetenschappelijk onderzoek, de vorm, waarin hij dien kleedt is populair, voor ieder denkend gemeentelid geschikt. Om de lezers van dit tijdschrift eenigzins bekend te maken met den inhoud, willen wij dien even in oogenschouw nemen.

De schrijver begint met den tijd waarin, de menschen aan wie, de plaats waar, het doel waarmede Petrus dezen brief schreef. § 1, 2. Dan volgt eene uitvoerige opgave van den inhoud, welke meer dan menige uitvoerige verklaring den zin van vele gezegden opheldert. § 3. In § 4 die minder duidelijk: ‘de persoonlijkheid des schrijvers’ heet, doet Dr. v.T. uitkomen, dat hij, die den brief geschreven heeft, juist beantwoordt aan hetgeen wij buitendien van Petrus weten. In § 5 en 6 vinden wij de dogmatiek van Petrus, zijne denkbeelden omtrent Christus en Christendom, en daarop wordt in § 7 de stelling gebaseerd dat P. eene eigene apostolische type vertegenwoordigt, nl. het ideaal van den christen uit de joden. De 8ste of laatste § staat in verhouding tot het voorafgaande, als de toepassing in eene preek tot het verklarende deel.

Wat mij onder het lezen vooral beviel, was de heldere, onbevangene uiteenzetting van des apostels denkbeelden, die niets gemeens heeft met dat knoeijen en knutselen met bijbelplaatsen, waaraan zoo menigeen zich schuldig maakt, en tevens die liefde tot en waardering van het apostolisch geschrift, die vooral daar zigtbaar zijn waar hij de denkbeelden van P., omtrent de wederkomst van Christus beschrijft.

Het verslag van den inhoud en de dogmatiek van den brief, §§ 3, 5, 6, is het voornaamste en ook het best geslaagde. Minder gelukkig is, geloof ik, de 4e §, getiteld: de persoonlijkheid des schrijvers.

Dr. T. wijst op overeenkomst tusschen woorden van Petrus en van Jezus. Hij haalt daarvan vele voorbeelden aan, maar het is toch, om niet meer te zeggen, wat gewaagd om daaruit deze gevolgtrekking af te leiden: ‘Op inhoud, doel, stijl van onzen brief staat het beeld der persoonlijkheid van Simon

[p. 435]

Petrus ingedrukt. Zoo kon geen ander apostel schrijven.’ Of 1 Petr. I: 18, 19 wel terug wijst op hetgeen Simon van Johannes den Dooper zou gehoord hebben, Joh. I: 29, 36, is zeer twijfelachtig en in allen gevalle pleiten de aangevoerde voorbeelden niet sterker voor Petrus, dan voor een ander der apostelen als schrijver.

De behandeling van cap. III: 19-21 en IV: 6, hoewel ik van haar het laatst spreek, was natuurlijk eene der eerste zaken, die mijne aandacht trokken. Geene plaats der schrift toch heeft de oude uitleggers zooveel moeite gegeven, als die nederdaling van Jezus ter helle om den dooden het evangelie te prediken. Men was bevreesd om voet te geven aan de Roomsche leer van het vagevuur, getuige de gedwongene explicatie van de kantteekenaars onzer Staten-Vertaling en van den Heidelb. Catechismus. Wie den waren zin dezer zonderlinge uitdrukking bij Petrus kennen wil, leze wat Dr. v.T. daarvan schrijft. Evenwel heb ik een paar opmerkingen van grammaticalen aard.

Dr. v.T. zegt: ‘ϰϱιϑῶσι IV: 6 moet vertaald worden: Opdat zij wel geoordeeld zijn, dewijl er een aoristus geen praesens staat. Wat den dooden wedervaren is, niet wat hun wedervaren zal, zegt Petrus.’

Ik geloof dat deze verandering geene verbetering is en op eene verwarring van het gebruik van perfectum en aoristus in het Grieksch berust. De eenige goede vertaling heeft onze Stat.-Vert.; en hare woorden: opdat zij wel zouden geoordeeld worden, drukken niet uit: iets wat toekomstig was toen Petrus schreef, maar hetgeen toekomstig was toen den dooden het Evangelie gepredikt werd.

De verklaring van c. III vs. 20 verwondert mij. Dr. v.T. leert daarin, dat de 8 zielen behouden werden door middel van het water, waarop de ark dreef. Maar dit kon de apostel niet schrijven. Niet door middel van, maar niettegenstaande den watervloed werd Noach behouden door de ark. διεσώϑησαν δι᾿ ὕδατος beteekent: gered worden door het water heen, midden uit het water, even als 1 Cor. III: 15 gelezen wordt van een behouden worden door vuur.

Ik mag ten slotte den schrijver wel verschooning vragen, dat ik zijn nuttig boekje zoo laat aankondigen.