Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

[p. 429]

Antikritiek op eene recensie van den Heer A.A. Deenik MLz. Vaderl. Letteroef. No. 6.

Mijnheer de Redacteur!

Zoo er op mijne bewerking van de geschiedenis van het lijden der Protestanten in Boheme aanmerkingen gemaakt waren juist of onjuist, waar of onwaar, ik had zeker in elk geval gezwegen, omdat het publiek tamelijk wel op de hoogte begint te komen, om niet alles voor gezonde kritiek te slikken, wat alzoo geschreven wordt. Maar een woord tegen den persoon des schrijvers, dat noodzakelijk door onkundigen moet worden geloofd, naarmate de magtspreuk te beslissender is, kan en wil ik niet onbeantwoord laten.

Heeft de Heer Deenik daar ter neder geschreven, ‘dat het mijne bekende specialiteit is om tegen Rome te strijden,’ ik zou zeer vereerd kunnen zijn met die aanwijzing, daar het dan toch volgens de uitspraak des Heeren D. is, dat ik eene specialiteit ben. O er zijn menschen, die het niet zijn, en nooit zullen worden. Nu ben ik het, want iemand heeft het gezegd. Het staat gedrukt, - en het gezag der magtspreuken is in deze eeuw in vollen gang.

Jammer dat ik de eer moet afwijzen. Ik beken zelfs, dat ik mij schamen zou het te zijn, zoo als de heer D. mij verwijt. Verbeeld u - altijd de wapenen tegen de Roomsche broeders in de hand te hebben; - niets anders te doen in dit korte leven dan te vechten; - de gruwelen, die aan onze vaderen in het geloof zijn aangedaan, als de liefelijkste schilderij te beschouwen, welke men zich kan voorstellen; - en dan daarmede te speculeren om de beurzen der ‘goê gemeente’ open te breken, - neen, 't zou mij niet verwonderen, dat deze voorstelling verder overgeleverd, eindelijk van mij zou maken een ambtgenoot van een Wawelaar, die door Max Havelaar immers een geaccrediteerd persoon is geworden bij allen, die nu eenmaal geen geld voor de christelijke kerk over hebben.

Wat is er dan van mijne specialiteit? Ik wil hier niet uitvoerig spreken van mijnen strijd tegen de Roomsche kerk in hare leer, haar pausdom, hare Trentsch-Jezuitische strek-

[p. 430]

king om alles te bestrijden wat met haar wezen niet overeenkomt. Al wil ik elk woord niet verdedigen, dien strijd schaam ik mij niet, en zal mij dien niet schamen zoolang ik de geschiedenis erken als de leermeesteres des levens. Maar als men - wie het ook zij! - mij beschuldigt van een strijd tegen Roomsche landgenooten of broeders, ik zal hem eenvoudig uitdagen om zoovele Roomsche of Israëlitische of Turksche menschen mij te brengen, wie te helpen onder mijn bereik zal staan, opdat men zie, dat ik onderscheid weet te maken tusschen den mensch en de beginselen eener kerk, als die van Rome is. Als een Recensent, die mij nooit ontmoette, mij durft voorstellen als iemand, wiens strijd hatelijk is, en zóó onchristelijk, dat hij zelfs lust heeft in de gruwelen, dan heb ik niets te zeggen dan te herhalen wat ik schreef: ‘ik weet het meer dan allen, die de diepte dier lijdensschool niet hebben gepeild, dat het hart bloedt bij de aanschouwing van al die ellende, door onze vaderen in dien strijd des geestes doorworsteld; en dat er moed toe behoort om van volk tot volk - - ja van kerker tot kerker al dat lijden te durven en te kunnen zien; maar ik weet ook dat het christelijk geloof nergens de kracht van den door geloof geheiligden menschelijken geest zoo heilig, zoo treffend kan zien dan hier, enz. Liefelijk blijft het mij daarom ook die geschiedenis te heropenen, waar wij eene eenheid des levens aanschouwen, welke maar al te vaak door den strijd der meeningen wordt voorbijgezien.’ Ja, nu voeg ik er bij, dat het mij liefelijk is de heldengrootheid van den menschelijken geest op te zoeken overal waar hij zich openbaart, al is het waar, dat ik die nergens kan aanschouwen zonder den strijd der zonde tegen het Goddelijke ook te moeten volgen van stap tot stap. De Heer Deenik zou welligt nooit de Negerhut durven lezen, en hoe zal hij de grootheid van Golgotha's kruis immer kunnen peilen, als hij de tegenstelling van die geschiedenis niet durft onderzoeken?

Het doel van mijn geschrift was zoo geldelijk mogelijk. Ik zal mijn Recensent, mijn beschuldiger, niet nemen tot den beoordeelaar van wat ik met het geld, dat ik ontving, heb gedaan; maar ik zal hopen, dat Zijn Eerw. de zelfsvoldoening mag smaken, dat zijn arbeid, welke die ook moge zijn, ook bij miskenning door menschen - gekend en erkend

[p. 431]

mag worden door zijn eigen geweten en - wat nog meer zegt! - door God!

Alb. van Toorenenbergen.