Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Nora. Een levensbeeld, Ottilia Wildermuth nageschetst door C.v.E. van der Bilt la Motte. (Te) Amsterdam, (bij) J.M. van der Made, 1860. In post 8vo. Prijs ƒ 1,25.
Het Tehuis der Vrouw. Uit het Hoogduitsch van Ottilie Wildermuth (Te) Rotterdam, (bij) P.C. Hoog, 1860. In post 8vo. Prijs ƒ 2,50.

Hoewel het eene dezer geschriften meer eene vrije navolging, het andere eene eigenlijke vertaling is, hebben wij ze zaamgevoegd, als beiden oorsponkelijk van eene schrijfster afkomstig niet alleen, maar ook een in strekking en geest. De heer v.d. Bilt la Motte heeft het lieve boeksken, door hem in een Nederlandsch gewaad gestoken, aan zijne zuster opgedragen, en door deze opdragt juist den geest van dit werkje en van de schrijfster gekarakteriseerd. Ottilie Wildermuth schrijft voor vrouwen; zij zelve bezit al de gebreken en deugden die in den regel aan dames-auteurs eigen zijn. Zij is begaafd met een groot talent van opmerken, een fijnen tact, eene groote mate van intuïtie; maar dit

[p. 363]

alles is voornamelijk, uitsluitend bijna, gerigt op kleinigheden, op de details van het huiselijk, dagelijksch leven. De meer omvattende blik, het begrip der groote buitenwereld en den regten zin voor die wereld, ontbreken haar; zij bezit meer gevoel en verbeelding dan verstand en denkkracht. Ook is de kring, waarin zij zij zich beweegt, eigenaardig beperkt: het is het huisgezin, het dagelijksch eenvoudig familie leven op het land, in de stille pastorij of de eenvoudige dorpswoning; en dat leven gezien van het standpunt eener teedere, trouwe, vrome vrouw. Daar is in dit leven strijd, ja, en verzoeking, en Ottilie Wildermuth schildert ze ons met veel talent; maar strijd en verzoeking behooren ook tot zekere bepaalde soort, en zij kent voor allen een middel om in elken strijd de zege te behalen. Het geluk der vrouw ligt in getrouwe liefde en toewijding aan den huiselijken pligt; ziedaar de hoofdgedachte der schrijfster, en wie zal ze wraken? Het valt evenwel ligter deze en dergelijke heilzame wenken en waarschuwingen te geven, waarvan de waarheid door niemand kan worden betwist, dan altijd de kracht te behouden om te midden van de stormen des levens en des harten, den regten weg te blijven bewandelen ja zelfs te blijven zien. En hoe nuttig en voortreffelijk het ook moge zijn, onze jonkvrouwen en echtgenooten te toonen, hoe in de rustige volbrenging der vrouwelijke roeping, ook onder minder gunstige omstandigheden, de eenige ware weg tot geluk is gelegen; het is toch ook waar dat er ziekten zijn, waarvoor dergelijke huismiddeltjes niet helpen, maar die krachtiger medicijnen vragen. Wij missen te veel bij Ottilie Wildermuth - en wij hebben hier bepaaldelijk het oog op het drietal verhalen, onder den gemeenschappelijken titel van Het Tehuis der Vrouw vereenigd - wij missen te veel bij Ottilie Wildermuth diepte van opvatting, doordringing tot den diepsten grond der karakters, waardering der geheime roerselen van de uitwendige daden. Er ligt over alles zekere oppervlakkigheid, zekere alledaagsheid. Jantje is zoet en krijgt koek; Pietje is stout en krijgt klappen - is zeker eene kostelijke moraal, ook al is ze niet nieuw; en zeer ongaarne zouden wij zien dat de eerbied voor deze moraal verloren ging. Maar het verband tusschen dat zoet zijn en koek krijgen, en dat stout zijn en klappen krijgen, is soms duis-

[p. 364]

ter en zwaar te vatten, en wordt nog moeijelijker en in de voorstelling zeer vaak aan de waarheid ontrouw, wanneer koek en klappen in al te letterlijken, te handtastelijken zin worden opgevat. En zou ook niet vooral hieraan een roman, een dichtwerk, zijne waarde ontleenen dat de eeuwige psychologische waarheid dezer burgerlijke moraal daar wordt gestaafd in hoogeren dan bloot uiterlijken en stoffelijken zin; dat daar de wereld des harten met hare eigene geregtigheid en geduchte wet der wedervergelding voor het oog wordt onthuld. Deze innerlijke wereld des harten nu blijft bij onze schrijfster te veel gesloten, vooral waar het op strijd, op zielestrijd aankomt. De eerste beginselen eener ontkiemende liefde in het maagdelijk hart schildert zij met groote bevalligheid en naïviteit; maar waar verder die liefde op de proef wordt gesteld en den kamp moet aanvaarden, daar verloopt het verhaal in uiterlijkheden, die bovendien dit onaangename hebben dat ze onderling veel op elkander gelijken; hetzelfde thema wordt te weinig gevariëerd.

Hebben wij nu hiermede eene veroordeeling over deze boeken willen uitspreken? Geenszins. Ook al zijn wij van oordeel, dat ze zonder groote schade onvertaald hadden kunnen blijven, nu ze eenmaal vertaald zijn, kunnen wij ze gerustelijk ons lezend damespubliek aanbevelen. De schrijfster toont dat ze althans zekere regionen van het vrouwelijk hart - het zijn meest de gematigde, de gloeijende tropische en duistere nachtelijke poolstreken blijven onbezocht - kent, en oog en hart heeft voor de liefelijke, vredige poëzij des huiselijken levens. Zij zal althans de verbeelding niet ontvlammen of ontstemmen door fantastische voorstellingen, nog eenig voedsel geven aan de gevaarlijke, zoo dikwijls noodlottige illusie dat geluk of ongeluk in het leven afhangen van buitengewone, romantische voorvallen en exceptionele gebeurtenissen. Doe dagelijks uw pligt in uw kleinen kring, heb lief en vertrouw op God - zie daar de les die Ottilie Wildermuth predikt; en al verbindt zij meestal aan de betrachting dier les eene soort van geluk, dat er niet altijd zoo mede zamenhangt, toch willen wij haar danken voor de les zelve, en wenschen dat ze algemeen moge worden begrepen en betracht. Om inhoud dus en vorm beiden durven wij de nette smaakvolle boekjens gerust aanbevelen.