Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

De regeling van kompassen aan boord van ijzeren en houten schepen; door F.J. Stamkart, Math. mag, Phil. nat. Doct. Met platen. Te Amsterdam, in het algemeen Etablissement voor de Zeevaart, van de Wed. G. Hulst van Keulen, 1861. Prijs ƒ 5. -

Reeds meermalen hebben wij onze vreugde te kennen gegeven over de toenemende beoefening der wetenschappen, ook onder die standen die zich vroeger weinig over de uitbreiding hunner kennis bekreunden. De tijden zijn sedert voorbij gegaan, dat het streven om iets meer te weten dan dat de zon dagelijks op en ondergaat, alleen behoort tot de roeping of den werkkring van geleerde en geletterde mannen; van dit dwaze denkbeeld is men eindelijk eens een weinig teruggekomen, ofschoon het nog niet overal gereeden ingang vindt. Iedere wetenschap moet voor ieder toegankelijk gemaakt worden, waarbij op den voorgrond dient gesteld te zijn: zoo min mogelijke verspilling van tijd aan datgene, wat niet regtstreeks betrekking heeft op de wetenschap die beoefend moet worden, en vooral moet niet meer in aanmerking komen de vraag waar men heeft geleerd, maar wat men heeft geleerd. Wij spreken uit ondervinding wanneer wij hier getuigen, dat wij vele jonge lieden gekend hebben die achter gesteld zijn bij anderen, omdat de eersten zich nagenoeg zelf hadden gevormd, en de anderen het onderwijs in de bekende inrigtingen hadden ontvangen wat vooral van toepassing was op het Gymnasiaal onderwijs in de dagen van het Staats-Examen, waarin men duidelijk eene voorliefde bespeurde voor jonge lieden van dit of dat Gymnasium boven die, welke privaat-onderwijs genoten hadden of in een enkel geval autodidacten waren.

Gelukkig begint dit barbaarsch idee meer en meer te wij-

[p. 321]

ken, waartoe vooral goede handboeken tot eigen onderwijs de baan breken, en het ontbreekt dan ook niet aan de lust om ze gretig ter hand te nemen en te beoefenen. Bijna geen leervak is er tegenwoordig bekend, of men kan zich de daarop betrekking hebbende kundigheden genoegzaam ten nutte maken, door een eigen en vlijtig onderzoek. Voor den zeeman of beoefenaar der zeevaartkunde (een vak dat heden ten dage in hoog aanzien staat) die reeds met de beginselen bekend is, kunnen wij, behalve nog andere werken die hem ten dienste staan, het bovenstaand werk ten zeerste aanbevelen, daar het een onderwerp bevat, dat op eene duidelijke en allezins bevattelijke wijze behandeld is door den heer F.J. Stamkart, een man aan wien de zeemansstand groote verpligtingen heeft, en die waard is op de rolle der groote mannen van onzen tijd geplaatst te worden. Reeds vroeger gunstig bekend door de beschrijving van het Intensiteits-kompas, in de ‘Verhandelingen en berigten voor de Zeevaart,’ alsmede in de ‘Verslagen en mededeelingen der K.A.v.W.’ heeft hij zich nu weder zeer verdienstelijk gemaakt door zijne onderzoekingen ter vergelijking van den magnetischen toestand van twee ijzeren schepen n.l. de ‘Belgique’ en de ‘Constitution,’ die bijna even groot, toevallig in tegenovergestelde rigtingen op de werf van de H.H. Paul van Vlissingen en Dudok van Heel op stapel hadden gestaan. Men verwachte nu van ons niet anders dan dat wij ten volle deelen in den wensch van den geachten schrijver, dat deze handleiding tot regeling van kompassen moge bijdragen tot de veiligheid der zeevaart. Vier met groote zorg bewerkte platen en een kaartje waarop gelijke vertikale kracht, Isorthodynamische lijnen enz. getrokken zijn, versieren het werk dat er waarlijk net uitziet, iets wat ook bij studie-boeken wel in aanmerking komt.

a². + b².