Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

De grillige vrouw. Uit het Zweedsch van E. Flygare Carlèn, schrijfster van de eenzame op de Joannesrots enz. enz. Drie deelen. (Te) Amsterdam, (bij) J.D. Sybrandi. 1860. Prijs ƒ 9.

De begaafde landgenoote van Frederika Bremer, aan wier pen wij dit boek te danken hebben, heeft zich ook ten onzent zoo gunstig een naam verworven, dat wij ons zelven, zoodra wij de lectuur van de grillige vrouw aanvingen, eenige aangename uren voorspelden. Onze verwachting is niet te leur gesteld, maar overtroffen. Het is geen uitgevers-bluf, wanneer de heer Sybrandi dit werk als het meesterstuk van de Zweedsche schrijfster adverteert.

Zooals de titel, in verband met het bekende genre van Flygare Carlèn, vermoeden doet, is de roman eene karakterstudie. Eene grillige vrouw - ziedaar het onderwerp, de hoofdfiguur van het verhaal. Eene grillige vrouw - bevangt u niet eene rilling, lezer, alleen maar bij het hooren van deze woorden? Grilligheid, zij is helaas een der péchés capitaux - zijn er zeven of meer, lieve lezeres? - der dochteren Eva's. Menige anders beminnenswaardige maagd maakt ze onuitstaanbaar, en menige huisvrouw tot huisplaag, en - wat het ergste is, menig vrouwenhart wordt door haar bezoedeld en verdorven. Of zeg ik er te veel van? Durft gij 't beweren, wanneer ik u herinner, dat coquetterie de meest voorkomende soort van vrouwelijke grilligheid is? Van zulk eene grillige vrouw laat de schrijfster ons 't hart bespieden; het wordt voor ons oog ontleed, zooals het zich openbaarde in verschillende perioden. En zoudt ge niet meenen, dat u eene monsterachtige gedaante zal worden vertoond? Het tegendeel gebeurt; de grillige Edith is een edel wezen; anderen brouwt zij door hare grilligheid menig onheil; zich zelve ontrooft zij 't geluk van een groot gedeelte des levens, 't is waar; maar steeds koestert gij sym-

[p. 300]

pathie voor haar. Evenwel had gij diezelfde vrouw op uwen levensweg ontmoet, zeer waarschijnlijk is het, dat gij óf haar slagtoffer zoudt geworden zijn, óf reeds spoedig een hard en streng oordeel over haar zoudt hebben geveld; gij zoudt niet bestand geweest zijn voor haar bekoorlijkheden, en de gevolgen van hare grilligheid hebben ondervonden, zoo gij in uwe hooge wijsheid in haar niet reeds spoedig eene vrouw zonder hart hadt gezien. En nu de romancière u haar voorstelt, beklaagt gij Edith en hebt ge haar lief! Geen wonder; de schrijfster levert u een tot in fijnste details afwerkt karakterbeeld, en de levende Edith zou waarschijnlijk door u maar ten halve zijn gekend. De schrijfster heeft het vrouwenhart doorgrond, zooals ook alleen eene vrouw het doen kan; met de innerlijke bewegingen van dat hart maakt zij ons bekend, op eene wijze welke van eene studie naar het leven getuigt; er is bijna niet aan te twijfelen of zij heeft de verschillende phasen der grillige vrouw - ik wil niet zeggen zelve doorleefd, maar van nabij met vrouwelijken tact waargenomen. En waar de vrouw het vrouwelijk hart naar het leven heeft bestudeerd, wanneer eene talentvolle, scherpzinnige vrouw als Carlèn dat heeft gedaan - daar zal haar oordeel het van 't onze winnen; niet waar lezer?

De lezer van den roman zal mij misschien willen logenstraffen, en wijzen op Helmer, die met Edith de hoofdrol in 't verhaal speelt. Hij had toch de grillige jonkvrouw geheel doorgrond en begrepen; hij was onvatbaar voor hare coquetterie, en waardeerde toch te gelijkertijd den rijkdom haars harten. De consequentie zou vorderen, dat ik Helmer eene niet naar waarheid geschetste figuur noemde, en toch wil ik dat niet doen. De karakterschildering van den opzigter van Mevrouw Sternfels, en vooral de intrigue des verhaals, motiveren genoegzaam den scherpen blik welken hij in 't hart der grillige sloeg. Helmer is eene zeldzame, maar geenszins onmogelijke persoonlijkheid; door hem alleen kon Edith begrepen worden; ofschoon hij juist het tegenovergestelde van grillig is, bestaat er blijkbaar de grootste verwantschap tusschen zijne ziel en de hare; hij alleen ook kon haar van hare grilligheid genezen, omdat deze voor hem alleen een sluijer was, welke de edelste hoedanigheden on-

[p. 301]

zigtbaar maakte. En toch zijn er momenten in het verhaal waarin de grilligheid der vrouw, welke hij zoo doorgrondde, ook hem te sterk wordt; door haar wordt zelfs de harmonie welke tusschen hem en Edith bestaat verbroken, en hij van 't goede pad gebragt. Dit is een der meest menschkundige grepen in den roman; Helmer valt, en niet alleen ontkomt de schrijfster daardoor de beschuldiging van eene al te idealistische schildering van deze figuur; maar Helmer valt - en na dien val is Ediths grilligheid gefnuikt en overwonnen; door dien val wordt de volkomene genezing een opgelost raadsel.

De teekening der overige personen is minder gedetailleerd; alle maken zij evenwel een goed effect in 't geheel. Alleen de plotselinge bekeering van Mevrouw Sternfels en Olga komt mij te weinig gemotiveerd voor. De intrigue, de mise en scène, hoe eenvoudig ook, zijn treffend en schoon. De verschijning van den krankzinnigen graaf Herman is misschien wel wat fantastisch en zijn huwelijk met Olga wat onwaarschijnlijk.

De vertaling laat zich uitmuntend lezen, en de uitgave doet den heer Sybrandi eer aan; de smaakvolle, goed geteekende en flink gelithographeerde titel is uitlokkend.

Behoef ik nog iets tot aanbeveling van den roman te zeggen? Dit nog: in geen leesgezelschap of leesbibliotheek mag de grillige vrouw ontbreken; en is in uw eigen boekerij plaats voor een goeden, degelijken, nuttigen roman, lezer, koop dan Carlèns meesterwerk.

A.A. Deenik Mz.