Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

[p. 238]

Korte mededeelingen.

De propaganda fide, is de titel van eene voorlezing of verhandeling, door den bekenden C.H. Spurgeon uitgesproken den 4den Januarij 1859, in de christelijke jongelingsvereeniging in de Exeterhall te Londen. Amsterdam, H. de Hoogh, 1859. Prijs ƒ 0,25. Goede en juiste opmerkingen zijn er wel in, en waar de toon niet afdaalt tot het triviale, is er geene populariteit aan te ontzeggen. Maar grondige behandeling van een onderwerp is niet te zoeken bij iemand, die zelf zegt, zoo aan den predikvorm gewoon te zijn, dat hij dien ook in zulk eene voorlezing niet vermijden kan, en die tevens zelf de verzekering geeft, dat hij gewoonlijk zaturdags-avonds begint aan zijne preek voor den zondag-morgen. Er zal dan zeker ook gewoonlijk voor den dag komen wat het hier is - zoo wat in het ronde babbelen op eene wijze, die de 48 bladzijden gemakkelijk tot 96 hadde kunnen verdubbelen.

De godsdienstonderwijzer. Na onze aankondiging van de eerste aflevering van dit nieuwe tijdschrift ontvingen wij nog de tweede tot zesde, waarmeêe de jaargang kompleet is. Zoo als de lezer zich herinneren zal, hebben wij aanvankelijk eene gunstige getuigenis van deze ‘Lectuur voor eenvoudige Christenen’ afgelegd. Gelijk de ‘Protestantsche godsdienstonderwijzers in N. Holland’ begonnen waren, zoo zijn ze voortgegaan, met eenige opstellen te verzamelen van godsdienstigen aard en ze uit te geven ‘ten voordeele van het Algemeen Liefdefonds voor hunne Weduwen’ (te Amsterdam, bij J.A. Ormeling). De aard dezer opstellen blijkt uit eenige titels, die wij willen meêdeelen: Karakterschets van den Apostel Thomas; Christelijke weldadigheid; bij de Lente; Luk. 24: 52, vorm en geest; Amos, waarin bestaat 's menschen geluk; over beteekenis en oorsprong van het woord ketter; lees den Bijbel met oordeel; de oude Egyptenaars, enz. enz. De geest en strekking dezer stukken getuigt van een verlichten godsdienstigen zin, met veel takt om voor eenvoudigen te schrijven. Wij bevelen dit tijdschrift ter verspreiding aan, niet enkel om het materiëele doel, dat er

[p. 239]

mede beoogd wordt, maar meer nog om den inhoud, die het zeldzaam kenmerk oplevert, hoe stichtelijkheid met degelijkheid vereenigd kan worden.

De heer C.H.F. Riesz maakt in zijne brochure: Wat behoeft Java? ('s Gravenhage, H.C. Susan CHz., 1860) eenige denkbeelden openbaar over bestuur en arbeid(??) Niemand zal ontkennen dat het woord daarin gesproken gematigd en bescheiden is; maar verder valt daarin weinig te prijzen. De schrijver wil concessies doen aan beide rigtingen, welke ten opzigte van de Indische aangelegenheden tegenover elkander staan, en schijnt te verlangen, dat men hem noch onder de eene, noch onder de andere partij rangschikt; hij erkent dat op Java misbruiken bestaan van ernstigen aard, hij wenscht dat eene radicale verbetering tot stand kome, maar schuwt radicale middelen; zonder talent en nagenoeg zonder motieven stelt hij een middenwegjen voor. Welke waarde dergelijke raadgevingen hebben, is genoeg bekend. Menschen met halve overtuiging komen met halve maatregelen voor den dag om, - eene geheele verbetering tot stand te brengen; zij begrijpen niet, dat dit niet gelukken kan, en dat halve hervorming eigentlijk geene hervorming is. Evenwel, had de heer R. zijne beweringen en raadgevingen wat meer geargumenteerd, dan zouden wij aan zijne woorden meer aandacht geschonken, en ze eene uitvoerige beschouwing waardig hebben gerekend; nu bepalen wij ons bij de korte klassificatie welke wij van den schrijver hebben gegeven.

Onder den titel: Algemeene gezondheid en Fabrijk-nijverheid heeft Dr. Ali Cohen een belangrijk rapport aan Gedeputeerde Staten der provincie Groningen publiek gemaakt. Het rapport behelst natuurlijk consideratie en advies omtrent een bepaald feit, maar aangezien de geleerde en bevoegde rapporteur zich de moeite gegeven heeft van de hoofdbeginselen uiteen te zetten, waarnaar volgens zijne meening bij de beoordeeling van aangelegenheden, als waarover zijn raad was ingeroepen, behoort gehandeld te worden, - zoo mag gezegd worden dat hij een goed werk heeft verrigt met de uitgave van zijn uitvoerig rapport. Aan besturen van ge-

[p. 240]

meenten, binnen welker jurisdictie de belangen der fabrijksnijverheid in botsing komen met het belang der ingezetenen, aan concessionarissen van bedrijven welker uitoefening schadelijk of hinderlijk kunnen wezen voor het algemeen, zij vooral de lezing dezer bladzijden aanbevolen.

Ter opening zijner lessen over de geschiedenis der Nederlanden, hield de Utrechtsche hoogleeraar Brill, den 20sten September 1860 eene redevoering, welke tot onderwerp heette te hebben: de juiste beschouwing der geschiedenis in hare vrijheidmakende kracht. Het schijnt tegenwoordig noodzakelijk te zijn, dat elke professorale toespraak wordt uitgegeven, en daarom zag zeker ook deze redevoering het licht. Het zou mij zeer verwonderen, zoo zij den naam des heeren Brill veel luister bijzette. Het is een mager stuksken, waarin de orator door eene soort van kunstmatige opgewondenheid schijnt te hebben willen vergoeden, wat er aan helderheid in ontbreekt. Ook beantwoordt het stuk volstrekt niet aan den titel, zoodat eigentlijk alleen teleurstellingen den lezer der redevoering wachten.

De heer W. Hoogvliet, commissaris van politie te Leyden, heeft zich eene zaak aangetrokken, welke zeer verdient onder de aandacht der vaderlandsche philanthropen te worden gebragt. Hij heeft een vlugschrift uitgegeven behelzende: Beschouwingen over het plan tot oprigting van een Nederlandsch Genootschap tot ondersteuning van behoeftige krankzinnigen en van herstelden, die uit een gesticht ontslagen doch onverzorgd zijn. Wij bevelen de lezing der brochure en de zaak welke ze voorstaat ten zeerste aan. Moge de noodzakelijke hulp welke hier gevraagd wordt, niet te vergeefs worden ingeroepen. Het is waar, van dag tot dag wordt er meer van de philanthropie geëischt, maar eene maatschappij van christenen kan en wil ook veel lasten dragen. Blijke het ook nu weder eene lastering te zijn, dat men hier te lande liever Moravische predikanten-weduwen en koppensnellende Dajakkers helpt dan Nederlandsche ongelukkigen.

D.