Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Eenige vragen over geloofs- en zedeleer, opgesteld door H. Blankhart, in leven predikant te Zwartsluis, ten behoeve van leerlingen, die reeds eenige vorderingen in de kennis der godsdienstleer gemaakt gemaakt hebben. Te Zwolle, bij W.F. Zweers, 1857.

Waarom dit vraagboekjen, reeds in 1857 uitgegeven thans moet worden aangekondigd, is een raadsel, welks oplossing de lezer van dit tijdschrift niet van Ref., maar van den heer Zweers vordere.

Of het boekjen aanbevelenswaardig is? Volgens de meening van Ref. is het dit in twee opzigten. 1^o. De schrijver blijkt een man geweest te zijn van zeer orthodoxe rigting; maar desniettemin leert hij weinig ongerijmds in die zijner vragen en antwoorden welke op de christelijke zedeleer betrekking hebben; in zijne beschouwing van den mensch en van diens zedelijke verpligtingen, merken wij weinig van die ziekelijke verschijnsels op, welke meestal eigen zijn aan 's schrijvers geestverwanten. Hij is daardoor misschien niet zoo consequent als zij, maar Ref. verheugt zich over zulke inconsequenties. 2^o. Is het boekjen van Ds. Blankhart aanbevelenswaardig, omdat het alweder het bewijs levert, hoe onvereenigbaar helder onderwijs in de godsdienst en orthodox leerstellig onderwijs zijn. Ligt opent het door deze eigenschap aan sommigen de oogen.

Een paar staaltjens deelt Ref. mede om zijn gevoelen te staven. De triniteits-leer wordt hier natuurlijk als een onbegrijpelijk voorwerp des geloofs voorgesteld. Wat dit betreft - het is voor onderwijzer en leerlingen gemakkelijk; de een spreekt uit, en de anderen nemen aan, dat wij niet kunnen begrijpen, hoe een en drie hetzelfde zijn; daarin is het gemakkelijk berusten. De zaak wordt dan wel zeer oppervlakkig

[p. 221]

beschouwd, maar 't is immers ondoenlijk om op katechisaties dieper door te dringen; en de leerlingen in te wijden, in den sfeer der definities van wezen en personen is immers onmogelijk. En toch zal het leerstuk voor hen een fundamentum fideï moeten zijn!

Wat moeten de katechisanten begrijpen van eene woordenschermerij over de twee naturen des Verlossers als deze:

Vr. 25. Gelooft gij niet dat Hij (Christus) ook mensch is geworden?

Antw. Ja ik, want Hij is ontvangen van den H. Geest, en geboren uit de maagd Maria.

Vr. 26. Is dan zijne Godheid veranderd in de menschheid?

Antw. Neen, want de Godheid is onveranderlijk.

Vr. 27. Hoe is hij dan mensch geworden?

Antw. Door aanneming der menschheid in eenigheid zijns persoons.

Ref. laat de teksten door Ds. B. hierbij gesleept onaangeroerd, en vraagt in gemoede aan ieder verstandig mensch, of eene katechisatie waar zulke wartaal wordt gedebiteerd met eenige mogelijkheid vrucht kan dragen.

Curieus, maar treurig is ook het volgende staaltjen van Blankhart's onderwijstrant:

Vr. 33. In welke natuur heeft Hij (Chr.) dit geleden?

Antw. Alleen in zijne menschelijke natuur, dat is: in zijne ziel en ligchaam.

Matth. XXVI: 28 en 1 Petr. II: 24 moeten de waarheid van dit antwoord bewijzen, waaruit de zonderlinge conclusie kan worden getrokken, dat zoo men zich Christus maar kan voorstellen zonder ziel en ligchaam, men zich ook een juist denkbeeld van zijne goddelijke natuur kan vormen.

Vr. 34. Wat heeft dan zijne godheid hiertoe gedaan?

Antw. Zijne godheid heeft door hare kracht de aangenomene menschheid alzoo gesterkt, dat zij den last des toorn(?) Gods tegen de zonden heeft kunnen verdragen, en ons daarvan verlossen?

Wie zal nu ontkennen, dat dit klinklare onzin is: Christus godheid de menschheid sterkende, opdat deze den last van den toorn Gods zou kunnen verdragen - wie het begrijpen kan begrijpe het, en make ons met een bekend, op welk succes er te rekenen valt, wanneer men zulk een non-

[p. 222]

sens op de katechisaties uitkraamt! Men tracht wel eens meer verlichte denkbeelden te weeren, omdat men de gemeente daarvoor niet rijp waant; waarlijk er wordt ook veel gedaan, om der gemeente het rijp worden te beletten!

Behalve hetgeen wij reeds opmerkten, heeft het boekjen van Ds. B. iets zeer antieks in den vorm, zekerlijk om dezen aan den inhoud te doen beantwoorden; b.v.: ‘de H. Paulus,’ ‘het bloed Christi’ enz.; dan dat antwoorden met ‘ja hij, neen ze’ enz. alles doet ons de negentiende eeuw vergeten. Ref. dacht bij het opstellen dezer aankondiging meermalen aan een oud vraagboekjen, dat hem eens in handen kwam, en waarin hij o.a. deze twee vragen en antwoorden vond: Vr. Zijn de Remonstranten verdoemd? - Antw. Ja zij gewisselijk. - Vr. Zij gelooven nogtans aan een eenigen God? - Antw. 't En baat niet. - Zulke absurditeiten vindt men in Ds. B.'s vragen niet....maar men moest ze er in 't geheel niet in aantreffen.

D.