Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Korte schets van den aard en den loop der orkanen, voor zeelieden bewerkt, naar kapt. V. von Graefe, door Dr. G. de Jager Meezenbroek. Met tien tusschen den tekst geplaatste houtsneêfiguren. Te Veendam, bij G. van de Werf Jz., 1861.

‘De wind waait waarheen hij wil en niemand weet van waar hij komt!’ was men vroeger gewoon als eene magtspreuk te bezigen, doch heden ten dage is die spreuk verouderd en versleten en kan men met vrij voldoende zekerheid berekenen van waar de wind waait niet alleen, maar wanneer hij zelfs komen zal. Toen wij dezer dagen in de dagbladen lazen, dat de gepasseerde Pinksterstorm des vorigen jaars door eene zeevaartkundige commissie in Engeland voorspeld was en den zeelieden wenken ter waarschuwing gegeven waren, trof ons de bijvoeging, dat er door het niet geloof slaan aan en het opvolgen van die waarschuwende stemmen, juist zoo

[p. 217]

vele ongelukken en rampen te betreuren waren, en wij schreven het veronachtzamen van deze en dergelijke raadgevingen dan ook alleen toe, aan de meerdere of mindere onkunde, of wel aan den soms overdreven godsdienstijver der meeste zeelieden, die een onbeperkten eerbied voor zoogenaamde geheimen en wonderen der natuur koesteren, en niets willen weten van het doordringen in die geheimen of het opsporen daarvan, om zich tegen hunne uitwerkselen te beschermen, of ook, om ze tot voordeel en ten algemeenen nutte aan te wenden!

Wij behoeven hier slechts te herinneren aan het vooroordeel tegen bliksem-afleiders, de inenting der koepokken, enz., waarmede nog zoo vele domme menschen behebt zijn, die aanspraak willen maken op den naam van beschaafd. En gelijk dit nu geldt van menschen uit het dagelijksch leven, zoo zijn deze en dergelijke vooroordeelen ook van toepassing op een groot gedeelte onzer zeelieden, die even als de onbeschaafde landbouwers, niets willen weten van de bemoeijingen die wetenschappelijke en echt practische mannen in het werk gesteld hebben, en waaraan zij zich nog blijven wijden. Of is het niet treurig, als men verneemt dat er zeelieden zijn die den spot drijven met het werk van de commissie tot opsporing van de verschijnselen op den Oceaan, dat er zijn die den draak steken met ‘wetten der orkanen’ enz.? Wij houden ons echter overtuigd, dat het getal derzulken met de jaren, meer en meer zal afnemen, vooral nu men van den zeeman meer theoretische kennis vordert dan vroeger, toen de zeevaartkunde op nog veel lageren trap stond. Gedurende de laatste jaren heeft men inzonderheid veel gedaan om de wetenschappen aan de zeevaartkunde dienstbaar te maken, en hieraan is het toe te schrijven, dat er zoo vele ferme geschriften zijn uitgegeven, die een aangenaam licht verspreiden over veel, wat langen tijd duister en onverklaarbaar geweest is. Mannen als Dove, Maury, Piddington en von Graefe, hebben ons daarvan de bewijzen geleverd. Van den laatsten hebben wij vóór ons liggen, het werkje, waarvan wij boven den titel afschreven, en dat door den heer Meezenbroek in onze taal is overgebragt; wij vertrouwen te regt dat het den jongen zeelieden ter koopvaardij eene goede handleiding zijn zal om daarna, grootere en uitvoerige werken

[p. 218]

over dit onderwerp te kunnen lezen, ofschoon wij bekennen moeten, zelden zooveel zaakrijkheid in zulk een klein bestek te hebben aangetroffen. Als een eenvoudigen regel voor het bepalen van het middelpunt van den storm, vindt men er het volgend rijmpje in, waarop, wat de versificatie betreft, wel iets af te wijzen valt, maar wat toch overigens eene goede methode is om iets vast in het hoofd te krijgen. Het luidt aldus:

‘Wilt ge 't centrum vinden, zet je rug naar den wind,
(Als ge weet aan wat zij, ge u der linie bevindt.)

Zijt gij er benoorden, steek de linkerhand uit;

Maar zijt ge er bezuiden, - uw regter vooruit,

Zoo wijst uwe hand als gij stille blijft staan,
Als van zelve u ook het middelpunt aan.’

Onwillekeurig dachten wij hierbij aan de latijnsche grammatica van Kühner uit onze jongelingsjaren, waar wij voor iedere Regula een daarop toepasselijk versje vonden en van buiten leerden om den regel daardoor terstond te weten. Wij voor ons ten minste, zouden wenschen, dat men voor moeijelijke regels vooral, meer zulke rijmpjes maakte, want een versje of rijmpje wil er altijd gemakkelijk in; om maar iets te noemen, halen wij b.v. (om het juist aantal dagen van iedere maand te bepalen) uit onze jeugd het:

‘Dertig dagen heeft November,
April, Junij en September,’ enz.

aan; hetwelk ons dadelijk bij eenigen twijfel op weg hielp. Ook de ‘oefeningen’ die men in deze ‘korte schets’ vindt, bevielen ons zeer, en wij zeggen ten slotte, dat schrijver en vertaler meer geleverd hebben dan men billijker wijze zou kunnen verwachten. De belangrijkste aanmerkingen die wij onder het lezen vonden, waren een slordige druk en gemeene letter; de uitgever heeft zeker gedacht dat Janmaat ‘zoo naauw niet ziet.’ De correctie en interpunctie is voldoende. Op bladz. 19, reg. 5 v.b. spreekt de heer M. van een gegisten afstand, welk woord ons aan een gistingsproces deed denken, dat hieraan toch geheel vreemd zal zijn, wij gelooven echter dat de bedoeling zal geweest zijn: ‘vermoedelijken’ afstand. Ook had men zeer gemakkelijk in de beide tabellen

[p. 219]

wat letters kunnen besparen, daar men in plaats van de woorden:

‘Noordl.: regt voor den wind houden.

Zuidl.: onder stuurboodshalzen gaan.’

twee-en-dertig maal en op de volgende blz. nog eens tweeen-dertig maal te herhalen, had kunnen zeggen ‘als boven’ en voorts met de gebruikelijke aanhalingsteekens. Niettegenstaande het werkje 43 bladz. groot is, loopt de paginatuur niet verder dan tot 38. De figuren zijn nog het best van allen uitgevoerd.

't Is waarlijk jammer, dat de uitvoering niet netter is; wij hopen echter bij een eventuëlen herdruk, dat de heer van de Werf Jz. hierin voorzien zal. Overigens wenschen wij dat deze ‘korte schets’ vele koopers zal vinden, al ware het dan ook maar alleen ten bewijze, dat er zich meer lust tot onderzoek en kennis bij den zeeman openbaart.

a² + b².