Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Jacob Cats te Middelburg en zijn huis aldaar enz., door Mr. J.H. de Stoppelaar. Te Middelburg bij J.C. en W. Altorffer, 1860. In gr. 8vo. Prijs ƒ 0,75.

Juichen wij het van heeler harte toe dat onze zuidelijke broeders voor den vader der Dietsche dichters J.v. Maerlant een gedenkteeken stichtten, en onze eigene landgenooten hetzelfde doen voor onzen volksdichter Tollens, met niet minder ingenomenheid hooren wij, als er wat gedaan wordt voor onzen Cats, den zanger van onze haarden en altaren. Het was een goed plan, dat, al werd er in 1834 geen gevolg aan gegeven, in 1859 weer werd opgevat, om te Middelburg door een gedenkteeken, geplaatst in het huis waar Cats twintig jaren woonde, de herinnering van zijn verblijf levendig te houden. Met niet minder eerbied als we te Haarlem in de groote kerk op den steen staren, die met den naam van Bilderdijk prijkt, zullen wij te Middelburg een oogenblik stilstaan voor het huis, waarin de naam gebeiteld is van hem, die met de beide andere leden van het edelaardig dichtrendriemanschap der zeventiende eeuw, te regt tot de klassieken van Nederland wordt gerekend. En gaat die om zoo te zeggen ietwat materiële vereering gepaard met waardering van verdiensten, geeft zij tevens aanleiding om die te beter en te glansrijker te doen uitkomen: gelukkig het land, waar de nagedachtenis van groote voorvaderen op zulk eene wijze in eere wordt gehouden. Het groote publiek heeft zoo doende gelegenheid om kennis te maken met zijne voorzaten en het burgerschap terug te krijgen, dat het of door onkunde of door onverschilligheid maar al te dikwijls verbeurt. De Nederlander behoeft niet langer vreemdeling te wezen in de literatuur van zijn eigen land en zich het onderzoek naar zijn vaderschap niet zelf te ontzeggen. Nationaliteit wordt dan meer dan een klank, zij wordt eene leuze, zij wordt het opschrift der vaan, waaronder ware Nederlanders zich scharen.

't Was daarom regt eigenaardig, dat nu de prijsvraag: eene

[p. 32]

grondig bewerkte levensgeschiedenis van J. Cats niet was beantwoord, Mr. Stoppelaar bij het vele belangrijke door hem over het huis van Cats te Middelburg medegedeeld, een en ander toevoegde over zijn verblijf aldaar. En dat nog te meer daar de meeste biographien van den dichter, grootendeels ontleend aan zijne autobiographie, zijn ‘twee en tachtigjarig leven,’ over dat tijdperk zeer oppervlakkig en onnaauwkeurig zijn. Mr. Stoppelaar, met voorbehoud om later breedvoeriger over Cats handel en wandel te Middelburg te schrijven, en die stille jaren, ‘waarin Cats den grondslag heeft gelegd van wat hij later is geworden,’ der vergetelheid te ontrukken, geeft ons in deze brochure al vast een kijkje en vermeldt eenige bijzonderheden. Cats connexies met de Moucherons, zijne juridische bezigheden, zijn huwelijk met Elisabeth van Valkenburg, zijne bemoeijingen om door bedijkingen ‘van water landt te maken,’ enz., enz. ziedaar eenige punten, waarop de schrijver onze aandacht vestigt.

Het overige der brochure is gewijd aan het betoog, dat het door Cats toen ter tijd te Middelburg bewoonde huis inderdaad dat is, waarin de gedenksteen prijkt: een betoog, aan welks evidentie de grootste scepticus niet zal twijfelen.

De titelplaat geeft ons eene voorstelling van dat huis, en vormt met het behandelde een geheel, dat op 't eerste gezigt zich zelf aanbeveelt en een aangenamen indruk maakt, die bij 't lezen grootelijks wordt vermeerderd. -