Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Geschiedenis der Christelijke kerk voor scholen en huisgezinnen. Vertaling naar den vijftienden druk van een werkje, uitgegeven door het Calwer Verlagsverein en vermeerderd met een kort overzigt van de geschiedenis der kerk in Nederland, door Christiaan. Te Nijmegen, bij C. ten Hoet, 1860. Prijs ƒ 0,95.

Dat de kennis van de geschiedenis der Christelijke kerk zoo noodig als nuttig is te noemen, zal niemand ligt betwisten, die daarin eenigzins ervaren heeten mag. Vooreerst toch leert zij ons het voorregt waarderen, dat wij in haren schoot geboren zijn, die het menschdom zooveel goeds gebaard heeft en geschonken, en ten andere geeft zij ons den troost dat geen sterveling, hoe vermetel, haar den ondergang berokkenen zal, welke op de waarheid, dat Jezus de Christus is, vast staat als op eene onwankelbare rots, die noch door de onstuimige baren van den verbolgen oceaan, noch door de vernielende stormen der dikwijls ratelende, donderende en bliksemende luchtgewelven kan bewogen, laat staan omver-

[p. 6]

geworpen worden. Met ingenomenheid begroeten wij daarom iedere poging, welke in het werk wordt gesteld om de kennis der oprigting, voortzetting, en gestadige volmaking van het Godsgebouw, dat reeds zoovele eeuwen voortduurde, en trotsch alle geweldadige aanrandingen van on- en bijgeloof, tot aan het einde der wereld zal blijven duren, onder ons en onze kinderen te vermeerderen. En bestond er nu inzonderheid voor onze kinderen dringende behoefte aan een meer uitvoerig, zamenhangend en bevattelijk werkje, hetwelk hen op eene aangename en onderhoudende wijs bekend kon maken met de lotgevallen van het koningrijk der hemelen, dat de Zaligmaker bragt en grondveste hier op aarde; het zal bij de erkentenis daarvan geene bevreemding verwekken, dat wij den heer Christiaan al aanstonds onzen dank daarvoor betuigen, dat hij naar zijn vermogen in die behoefte zocht te voorzien. De gunstige ontvangst, welke het door hem in een Hollandsch kleed gestoken boekske in Duitschland heeft gevonden, lokte hem tot de vertaling daarvan uit, en om zijnen arbeid nog bruikbaarder te maken, heeft hij er een kort overzigt van de geschiedenis der Christelijke kerk in ons vaderland bijgevoegd. Ook op dat overzigt stellen wij hoogen prijs en gaarne verklaren wij, dat hij daardoor vooral geen geringe dienst aan onze scholen en huisgezinnen heeft bewezen. Wel blijkt het hier en daar, dat hij met zekere voorliefde voor eene zekere partij in onze gemeenten heeft geschreven, maar wie heeft tegenwoordig dat gebrek niet in meerdere of mindere mate met hem gemeen, zoodat hij ten eenenmale onpartijdig heeten mag; iets wat een goed geschiedschrijver, naar ons oordeel, daarom wezen moet, omdat hij anders maar al te veel gevaar loopt onregtvaardig jegens andersdenkenden te zijn. Dat onder anderen de heer Christiaan, den Remonstranten op verre na niet zoo toegenegen als hunnen tegenstanders is, blijkt duidelijk uit hetgeen hij van hunnen overmoed verhaalt, terwijl hij de feiten der contra-remonstranten met stilzwijgendheid voorbij gaat of met den mantel der liefde bedekt. Verre van deze en dergelijke verkeerdheden in hem goed te keuren, mogen wij toch niet nalaten bij de aanwijzing daarvan op te merken, dat zij hem slechts in geringe mate schijnen aan te kleven, waarover wij ons te meer verblijden omdat de wijze, waarop hij overigens zijne geenszins

[p. 7]

gemakkelijke taak volbragt, ons zoo bij uitstek bevalt. Een ding evenwel bevalt ons ganschelijk niet, en wij bejammeren het zeer, dat hij daardoor heeft gemaakt, dat wij het door hem vertaalde werkje, met den besten wil niet zonder ernstig voorbehoud kunnen aanbevelen. Zijne verdediging namelijk van Servet's verbranding door Calvijn, of, zoo gij liever wilt, zijne verschooning van het gedrag diens, in vele opzigten zoo grooten hervormers, stuit ons zoo tegen de borst dat wij er zijn werkje geheel om afkeuren zouden, ware het niet dat de bladzijde, waarop zij aangetroffen wordt, er, aangezien deze de laatste is, zonder schade kan worden uitgescheurd. Wij weten wel Servet was een Godslasteraar, een wereldvergoder, een antichrist, die zich door geen mensch liet overtuigen van het kwaad, dat hij door zijne verderfelijke leeringen stichtte, maar toch hij handelde ter goeder trouw, en de Heer, die hem het aanzijn schonk, wordt door geen moord van hen gediend, tot wier behoud Hij zelfs Zijnen Eeniggeborenen niet spaarde. De heer Christiaan bedenke dat, opdat hij, ingeval er een tweede druk van zijne geschiedenis der Christelijke kerk voor scholen en huisgezinnen noodig wezen mogt, den door hem beganen misslag herstelle, en onze kinderen nergens meer tegen waarschuwe, dan tegen zulk eene gruwelijke zonde als het verbranden van den naaste is.

B.

j.c.w.q.