Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Richard Leeuwenhart.
Eene volkssage van den Rijn, medegedeeld door F.F.C. Steinmetz.

Op de grenzen van den Elzas en Rijn-Beijeren ligt de keizerlijke burgt Trifels, in het Annweiler dal bij Landau, waar vroeger de rijks-kleinodiën bewaard werden. Richard Leeuwenhart zat hier een tijd lang gevangen, tot dat zijn dienaar, de getrouwe Blondel, hem daar vond, en zijne invrijheidstelling bewerkte. De sage meldt: dat Blondel het verblijf des konings in de donkere gewelven van den burgt door gezang ontdekt zoude hebben. Tot eene vergelijking met het boven aangevoerde moge dienen wat de Chateaubriand in zijn Essai sur la littérature Anglaise, tome I, pag. 67, betreffende Richard Leeuwenhart en Blondel zegt: ‘Un autre prince Anglais, Richard-coeur-de lion (Richard lionheart) fut couronné comme troubadour. Il avait composé en langue romane du midi, sa langue maternelle, un sirvente sur sa captivité à Worms. Parmi les poëtes, ses contemporains, Richard n'est pas fils d'Eléonore de Guiënne, mais de la princesse d'Antioche, trouvée en pleine mer sur un vaisseau tout d'or, dont les cordages étaient de soie blanche. Ce vaisseau est la grande Serpente des romanciers. Quand les enfants des femmes arabes étaient méchants, elles les menaçaient du roi Richard, et quand un cheval ombrageux tressaillait, le cavalier sarrasin le frappait de l'éperon en lui disant: “Et cuides-tu que ce soit le roi Richard.” Guillaume Blondel (qu'il ne faut pas confondre avec le trouvère Blondel de Nesle) était un des ménestrels de Richard: nous n'avons pas la chanson fidèle; il n'en est resté que la tradition.’

Ten einde nu het volgende dichtstukje beter te begrijpen; herinneren we aan het gebruik der middeleeuwen, dat in de

[p. 238]

liederen van dien tijd 't meest in zwang was. De wachters, namelijk, op de tinnen der torens of op de transen der sloten en kasteelen waren gewoon hunne aankondigingen zingend te doen; en werden ter dier oirzake voor menschen gehouden, die den zang zeer toegedaan en dus zangkundigen waren.

Een gering overblijfsel hiervan leeft nog voort onder onze nachtwachten, die toch de uren des nachts op eenen eenigzins zangerigen toon verkondigen. De onderste gedeelten der torens werden gewoonlijk tot gevangenissen gebezigd. Het overige wordt verschillenderwijze aangeduid. Volgens sommigen zou de koning de wijze van het lied, hetwelk de ontdekking in de hand werkte, in de dagen zijner vreugdevolle heldenjeugd zelf hebben uitgevonden. En nu geven wij het lied gelijk het aan den Rijn in den mond des volks leeft.

De Wachter op de tinne.

 

Deze zangwijs zingt, steeds helder,

 

Dag en nacht,

 

Koning Richard in den kelder,

 

Tot dat de uchtend lacht.

 

Zie, een zee van gloênde stralen

 

Stroomt door 't woud;

 

Op de bergen, in de dalen

 

Strooit de morgen goud.

 

Mogt hij hem de vrijheid brengen,

 

Die in 't bangste krijgsgedrang,

 

't Bloed der heidnen weet te plengen.

 

En ons boeit door zijn gezang.

Blondel.

 

Richard, 'k doe den zangtoon stroomen

 

Van uw lied,

 

Langs de kronkelende zoomen

 

Van het Rijngebied.

 

Ach, u zingend op te sporen

 

Duurt zoo lang;

 

Want geen grijs-bemoschte toren

 

Antwoordt op mijn zang.

[p. 239]

 

Maar 'k voel daar een toon mij treffen!

 

't Is uw zang die dalwaarts dringt:

 

Kan die 't hart hier zóó verheffen,

 

Dat de burgtwacht dien reeds zingt?

De Wachter.

 

Gij, die, onder aan den toren,

 

Zingend toeft;

 

Zanger, zonder riddersporen!

 

Zeg, wat gij behoeft?

 

't Is dezelfde zangwijs weder,

 

Dwaal ik niet,

 

Die de koning ook, zoo teeder,

 

Aanheft in zijn lied.

 

Den gevangne naauw verbonden,

 

Sluipt de sluwe vreemdling rond:

 

Blazen moest ik - hem verkonden;

 

't Waar' mijn pligt, doch 'k houd den mond.

Richard.

 

Wand en muren leerde ik zingen

 

Dit mijn lied,

 

Sinds de wraak me in ijzren ringen

 

Hier gekluisterd ziet.

 

Naar beneden en naar boven

 

Klinkt het schoon,

 

Schier om prijzen uit te loven

 

Voor den besten toon.

 

Ginds de wacht; zou 't dáár Blondel zijn,

 

Die zoo zingt met eedlen klem?

 

Och, of 't waar' - dan zou 't mij wèl zijn:

 

Vrijheid heeft de schoonste stem!

Blondel.

 

Held, zijt gij het, Leeuwenharte!

 

U zij heil!

 

England heeft voor al uw smarte

 

't Grootste losgeld veil⁽¹⁾.

(1) Dit bedroeg honderd duizend marken zilver.

[p. 240]

 

Ieder roemt u als den milden

 

Held in 't staal:

 

Mannen boden helm en schilden,

 

Vrouwen - pronk en praal!

 

Zie, deez' vrijbrief - wat spreekt sterker? -

 

Gaf mij keizer Hendriks magt⁽¹⁾,

 

Die niet wist in welken kerker

 

Oostenrijk u had gebragt.

Richard.

 

o, Blondel! 'k dank u, getrouwe!

 

Rijk en kroon;

 

Englands allerschoonste vrouwe

 

Zij daarvoor uw loon.

Blondel.

 

Neen! dank ze aan de trouw en liefde

 

Van uw volk:

 

't Was uw kerker, die het griefde,

 

Zwaard, noch oorlogsdolk.

De Wachter.

 

Nu verdient toch, naar mijn oordeel,

 

Ook de zangwijs wel een loon,

 

Die u t' saêm bragt; elk wat voordeel: -

 

En ik blaas mijn blijdsten toon!

 

 

 

Ophemert.

(1) Keizer Hendrik de VIde.