Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

De dadelboom.

De dadelboom is de eigendommelijke plant der Saharastreken. Zijn bouw, zijne eigenaardigheden, zijn geheele wezen schijnen ingerigt voor de bijzondere behoefte van de klimaten der breedste bodemvlakte van het Afrikaansche vaste land, dat zich vooral onderscheidt door den zeldzamen regen en de hooge temperatuur.

De vrucht deszelven, de dadel, is het voornaamste middel ter voeding, zoowel voor de stammen, die een zwervend leven voeren als van degenen, die eene vaste woonplaats hebben, zoowel voor de zwarten als voor de blanken, die in deze uitgebreide landen verstrooid zijn. Zoowel in de Sahara als in alle streken, waar de dadelboom ter wille van de vrucht, wordt bebouwd, wordt hij door spruiten voortgeplant. Daardoor verkrijgt men, zonder gevaar te loopen, dat zij verbasteren, die verschillende soorten, waarvan de eigenschappen bekend zijn, terwijl bij de voortplanting door zaad de uitkomst later plaats heeft en de kwaliteit der toekomstige vrucht onzeker is.

De exemplaren, die uit de vermenigvuldiging door lootjes of spruiten ontstaan, beginnen eerst vijf tot tien jaren na derzelver planting, vruchten te dragen, doch eerst na verloop van twintig tot vijf en twintig jaren staat de boom in vollen wasdom. Op die wijze bereikt hij een ouderdom van ongeveer honderd vijftig jaren, maar neemt dan zigtbaar af.

Elke boom draagt, tijdens deszelfs grootsten wasdom, acht à tienmaal 's jaars rijpe vruchten, en telkens 6 tot 10 kilogrammen, hetgeen gemiddeld 72 kilogrammen per exemplaar bedraagt.

Over het geheel genomen, gelden de dadels in de woestijn ten tijde van den oogst somtijds minder dan het graan, dat is: bij de ruiling ontvangt men dubbel zooveel dadels als

[p. 238]

graan, terwijl op eene andere plaats de dadels dubbel zoo hoog geschat worden als het graan, dat is: men ontvangt voor eene zekere hoeveelheid dadels de tweevoudige hoeveelheid graan. Hieruit volgt, dat dadels en graan in het algemeen gelijke waarde hebben. De kosten van transport en bewaring veranderen de oorspronkelijke evenredigheid. In de Sahara levert de bebouwing van den dadelboom een oogst op, die, naar het gewigt, de opbrengst van het graan, op dezelfde vlakteruimte twaalf malen te boven gaat.

Behalve de dadels, die voor het gewone verbruik zijn bestemd, wint men nog eene soort, die met bijzondere zorgvuldigheid voor den uitvoer toebereid en tot veel hooger prijzen verkocht worden.

Sedert onheugelijke tijden verbouwd, heeft de dadelboom onder de handen der inboorlingen niet minder verschillende soorten doen ontstaan, dan onze vruchtboomen. Te Ziban alleen telt men een zeventigtal soorten.

In de oaze Sidi-Okba onderwerpt men eene soort van dadels aan eene bijzondere bereiding en geeft dezelve als liefdeverwekkend middel ten geschenke. Deze vrucht is zeer zeldzaam en staat bij de bewoners van het zuiden in groote schatting.

Uit de bladeren van den dadelboom maakt men matten, korfjes en kussens. De gespleten stammen worden gebezigd voor den opbouw der huizen; daar zij echter zeer buigzaam zijn, zijn zij ongeschikt om zware lasten te torschen, waaruit voortvloeit, dat men de huizen klein en laag bouwt. Bovendien beplankt of beschiet men daarmede de bronnen, terwijl de bruggen voor de uitwaterings-kanalen uit hetzelfde hout bestaan.

Als de boom oud wordt, en de tijd nadert, dat men gewoon is denzelven om te hakken, wint men nog deszelfs sap, om daaruit palmwijn te bereiden. Ook de jeugdige lootjes neemt men er af, en gebruikt dezelve voor een geregt, waarvan de inboorlingen zeer veel ophef maken. Uit de vruchten laat zich een uitmuntenden brandewijn gewinnen, hoewel men dezelve zeldzaam tot dat doel bezigt In Egypte is echter al de azijn, die daar te lande wordt gebruikt, van de dadels afkomstig en smaakt voortreffelijk. De in het water geweekte pitten der vrucht dienen eindelijk als voeder voor het vee.

[p. 239]

De dadelboom is alzoo in den waren zin van het woord voor deze streken een boom, die in alles voorziet en schier alleen door denzelven bewoonbaar worden. Daaruit kan men zich dan ook de zorgvuldigheid verklaren, welke men aan deszelfs verzorging ten koste legt, ja men zou kunnen zeggen, de vereering, welke men denzelven bewijst. De bebouwing van den dadelboom wordt overigens door de mogelijkheid der besproeijing of bevochtiging beperkt, en het is hoogst waarschijnlijk, dat zij voor eene veel grootere uitbreiding zouden vatbaar zijn, indien men door geschikte werktuigen den toevoer van water vermeerderde.