Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Aanleiding tot het juist en geregeld uitdrukken der gedachten in de Fransche taal, ten gebruike voor alle scholen, waar Fransch wordt onderwezen, en voor zelfoefening. Naar de 7e Fransche uitgave van J.G. Hoffet, bewerkt door L. Rijnenberg. Eerste stukje, 60 bl. Tweede stukje, 64 bl. Te Zutphen, bij A.E.C. van Someren, 1860. Prijs f 0,25.

Eene oude kennis in een nieuw kleed, als wij ons niet vergissen.

Het werkje is voor Franschen geschreven, en kan in Frankrijk en in België, waar de jongelieden wat langer op school blijven dan bij ons, in den regel, plaats vindt, met vrucht gebruikt werden. Kan, zeggen wij, want dit welgelukken hangt, onzes inziens, geheel en al van de individualiteit van den onderwijzer af. Deze, wanneer hij een Nederlander is, behoort geheel au fait van zijne zaak te zijn, en het fabriek-fransch te zijn vergeten, dat op de meeste instituten in Neland, nu en dan met een Zwitsersch patois gevernisd, voor goede waar aan den man wordt gebragt. Immers (het spijt ons het te moeten zeggen; maar het is waar) de geleerde onderwijzers niet te na gesproken, ziet het er met den graad van bekwaamheid bij velen, die hier te lande de Fransche

[p. 572]

taal doceren, nog erbarmelijk uit. De brieven dier heeren, bij gelegenheid van sollicitaties als anderzins, laat staan het door hen gecorrigeerde schriftelijke werk hunner leerlingen, leveren, helaas! maar al te vaak de koddigste en vrolijkste cacographiën op, welke men zou kunnen bedenken. Welnu, voor deze heeren is het werkje van den heer hoffet veel te hoog: hoe zal het dan met onze lieve jeugd gaan, nu dit boekje door den heer rijnenberg daarenboven nog met ettelijke taalfouten is geïllustreerd geworden?....

Wij willen ons oordeel met eenige bewijzen staven, die wij met een groot aantal andere zouden kunnen vermeerderen, doch alle kritiek behoort binnen zekere grenzen te blijven, en wij zullen daarom kort zijn.

Op bl. 22, 1e stukje, staat onder n^o. 32: ‘Zoek bepalingen of ophelderingen bij:

‘5. La tige - - est herbacée.’

‘8. La feuille - - est lobée.’

‘22. Le bois - - a des andouilles.’

Op bl. 35, ibidem, n^o. 44: ‘Vul de onderstaande opgaven met régimes indirects aan:

‘4. Le renard est redoutable aux poules - -’

‘5. Le christianisme est préférable au judaïsme, - -’

(Een mooi kompliment aan de Joden!)

‘6. Une vie débouchée (N.B. Een ontkurkt leven!)

Op bl. 43, ibidem, n^o. 53: ‘Zoek bij de volgende hoofdvoorstellen de noodige incidentes adverbiales:

“8. Les grenouilles coassent le soir, - -”

“30. Le mercure se durcit, - -”

“33. Un cordonnier ne peut pas faire de souliers durables, - -”

Op bl. 37-41, 2e stukje, staat een reisje van Naarden over Amsterdam naar Utrecht, dat niet onaardig gesteld is, maar onmiddellijk daarop bedorven wordt door opgaven als deze:

“Donnez d'après ce modèle la description des voyages suivants:”

“8. De Rotterdam à Stockholm. (Sic!)”

(En alsof dit nog niet ver genoeg was:)

“9. De Rotterdam à Constantinople, par mer et par terre.”

(Waarom ook niet par aréostat et par télégraphe?)

[p. 573]

Op bl. 49-51, ibidem, vinden wij de opgave van 50 verschillende onderwerpen, die stof voor een' brief opleveren. De meeste onderwerpen zijn goed gekozen; doch wat zullen onze jongelieden van de volgende maken:

“9. Lettre d'un prisonnier de guerre à ses parents.”

14. Un jeune-homme (het trait-d'union is te veel) s'efforce de rappeler à la vertu un ami, (de virgule is weêr overtollig) qui est tombé dans le vice.’

(De heer rijnenberg heeft aan tot ondeugd vervallen gedacht; van daar zeker dit Fransch, dat geen Fransch is.)

‘22. Un tour de voyage.’ Wij kennen wel: un tour, un petit tour, une tournée, un tour de promenade; maar un tour de voyage! waarlijk, dat is te erg.

‘39. Une jeune personne est empêchée (!) de prendre part (!!) à la fête de famille.’

(Wordt verhinderd, deel te nemen. - Zuiver hollandsch in abominabel Fransch overgebragt.)

In n^o. 27, ibidem: La vie de Hannibal,’ en iets lager: César et Hannibal.’ - Zelfs een schooljongen te Parijs schrijft: Annibal, Asdrubal, Amilcar.

Op bl. 54, ibidem: Vénise in plaats van Venise; stadhouder, dat in het Fransch stathouder behoort te zijn; alsmede nog in het eerste stukje, bl. 15 en 52, charletan, lees charlatan, en onderscheidene andere misstellingen, zullen wij als drukfouten beschouwen en: ‘sus au prote!’ roepen. Wie kan ook op zulke kleinigheden letten?!

Dat voorts een jonge knaap, edouard genaamd, door zijn vriend jules voor eduard, en dat nog wel bij den aanhef van een' brief met het grootmoederlijke uitroepingsteeken: ‘Mon cher eduard!’ (zie 2e stukje, bl. 46) wordt uitgescholden, is iets, hetwelk hij aan zich zelven te wijten heeft, dewijl hij zijn' vorigen franschen brief ook als eduard heeft onderteekend. Anders zouden wij liever zeggen: ‘A tout péché, miséricorde.’

Het doet ons leed, geen gunstiger oordeel over den arbeid van den heer r. te kunnen vellen. Wij beschouwen den pligt der kritiek te edel, en hare taak te nuttig, dan dat wij ze zouden verzaken, door lof toe te zwaaijen, waar in ons oog afkeuring verdiend wordt. Naar onze diep gevestigde overtuiging, is het hoog tijd, dat de langzaam ingeslopen zoet-

[p. 574]

sappigheid der boekaankondigingen in ons vaderland vervangen worde door eene eerlijke aanwijzing der leemten en feilen, die men in het in beschouwing genomen werk heeft aangetroffen. Wel is waar, hiertoe behoort een taai geduld en wordt tijd gevorderd; doch hij, die vrijwillig op zich neemt, om onpartijdig en grondig zijn oordeel over het werk van anderen in het openbaar uit te spreken, moet zich, om zoo te zeggen, con amore hieraan toewijden, en niet angstvallig zijn, zoodra het noodig is, eene onaangename waarheid te zeggen; - opdat eindelijk onze schoolliteratuur, vooral op het gebied der Fransche taal, ophouden moge eene uitgeversof auteursspeculatie te zijn, en onze onderwijzers het schrijven van leer- en vertaalboeken overlaten aan mannen als baudet en enkele andere, van wier hand men met regt degelijken arbeid mag verwachten.