Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Zegenpraal. Toepasselijke gedichten door Hermina Muller. Te Amsterdam, bij F.C. Bührmann, 1859.

Dit boekje is, voor zoover ik weet, een eenig verschijnsel in de geschiedenis onzer letterkunde, althans der nieuwere: het is geschreven door eene dienstbode. De schrijfster maakt ons reeds aanstonds op het titelblad met deze omstandigheid bekend, door in eenige dichtregelen, tot motto gekozen, te vragen:

Mag ook een dienstbre niet haar stem eens laten hooren,
Al is ze in minder kring, in lager stand geboren?

Of moet zij altijd zwijgen, gelijk een steenen pot,

Omdat zij is bewust dat zij soms wordt bespot?

[p. 538]

Wij aarzelen niet op deze vraag te antwoorden, dat geen stand in de maatschappij iemand het regt ontneemt om, als het hem of haar goeddunkt, te spreken tot het publiek; al beseffen wij het gevaarlijke der onderneming, wanneer het juist in den vorm geschiedt dien de schrijfster zich koos. Haar met spot te bejegenen, omdat zij eene dienstbare is, ware wel bij uitnemendheid onheusch; en wij erkennen de billijkheid harer verontschuldiging, dat zij nooit het voorregt genoot eener beschaafde opvoeding, en dus aanspraak heeft op welwillendheid en toegeeflijkheid. Toch is de roeping der kritiek tegenover een boekjen als dit zeer moeijelijk. Ware een andere naam op het titelblad geplaatst, hadden wij hier iets anders voor ons, dan de blijkbaar uit het hart gewelde ontboezemingen eener stellig zeer achtingswaardige en, haar stand in aanmerking genomen, ook begaafde vrouw: dan kon hare uitspraak wel niet twijfelachtig zijn; een blik op den vorm reeds der gedichten ware voldoende om die uitspraak te motiveren. Doch hier ontmoeten wij iemand, die, wel eenigzins overspannen, zich de vele nadeelen harer maatschappelijke positie voorstelt, doch zich tevens boven al die hinderpalen verheft, door de vaste overtuiging dat het Gods wil is, dat zij hare gaven aanwende ten nutte van het algemeen. Alleen daarom, om den moed dier overtuiging, achten wij haar; gelijk wij haar lief krijgen wanneer wij de betuiging vernemen, dat zij hare eenzame uren zooveel mogelijk wenscht te besteden aan de ontwikkeling en beschaving van haar geest: eene betuiging, die zij het regt heeft van zich zelve af te leggen. Daarom dan ook, uit eerbied voor het zeldzame verschijnsel van zulk eene geestontwikkeling, zulk eene denkwijze, zulk eene overtuiging, onder de zusteren der schrijfster, willen wij ons onthouden van een oordeel over deze uitingen van een vroom, liefderijk, eerlijk hart. Dat er aan deze gedichten, in velerlei opzigt, veel ontbreekt: de schrijfster zelve zal het wel willen erkennen; doch het getuigt voor haar, dat juist die gedichten de beste zijn, die niet door eenige omstandigheid van buiten, maar door den drang des harten, zijn ingegeven. Gedachten, Bemoediging, Zielsverheffing, Troost in Tegenspoed, Avondzang vooral: ze zijn onmiskenbaar de uitdrukking van hare innigste gewaarwordingen, van haar zieleleven, en ze zijn tevens, ook wat

[p. 539]

den vorm betreft, de beste in den bundel. Om de naïve waarheid der gedachte, vooral in de twee laatste regels uitgesproken, verdient het vers, dat Colossensen 3, vers 13 ten opschrift draagt, vermelding. Bedriegen wij ons, of spreekt hier eene onvergetelijke herinnering uit het leven der vrouw?

Wij weten niet, of deze regelen der schrijfster onder het oog zullen komen. Mogt dit het geval zijn, dan vergunne zij ons een woord van welgemeende waarschuwing tot haar te rigten. Haar is eene gave verleend, die zeker zeldzaam is onder hare standgenooten, zij acht zich verpligt daarmede tot heil van anderen te woekeren. Het zij zoo; doch zij bedenke dat ook nog op andere wijze, dan door het uitgeven van boekjes, door haar in haren kring veel nut kan worden gesticht: door het voorbeeld van een vroom, rein, nederig leven, als het hare zeker is. Zij heeft zich de nadeelen aan haar stand verbonden, waar het op geestbeschaving aankomt, niet ontveinsd; maar zij besefte welligt niet geheel het gevaar der zelfmisleiding omtrent den aard der ons verleende krachten, wanneer er zoo weinig gelegenheid bestond, om ons te vergewissen, omtrent hare mate en haar omvang. Wij wenschen dat dit boekje nuttig moge zijn voor hen voor wie de schrijfster het zeker bestemde, en tevens dat zij niet al te ligtvaardig besluite, om dezen bundel door een tweeden te doen volgen. Indien zij de kracht toont te bezitten om te weerstaan aan de gevaarlijke, voor iemand van haar stand en omgeving zeker dubbel gevaarlijke, verzoeking der aansporingen van bewonderende vrienden en toejuichende vriendinnen, dan zal zij zich eene nieuwe aanspraak op onze achting verworven hebben.