Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Uit de Dierenwereld. Humoristische legenden, in rijmelende kreupelverzen, door een ex-schoolmeester. Deventer, A. ter Gunne, 1860. Prijs f 0.90.

Alweder een navolger van den Schoolmeester; wanneer zal die noodlottige zucht ophouden, om meê te doen in een genre van literatuur, dat, ingeleid door iemand met geheel bijzondere gaven, de gunst van het publiek wist te winnen? Indien de Schoolmeester had willen bedenken - hij had het kunnen voorzien - hoe vele ongeroepenen zijne voetstappen

[p. 536]

zouden pogen te drukken, welligt hadde hij zijne gave voor zich gehouden en gezwegen. Wij hebben reeds een ‘kweekeling van den Schoolmeester;’ hier ontmoeten wij nu een ex-schoolmeester. Waar zal het einde zijn, indien wij aldus de rij moeten langs gaan, telkens allerlei vormen van den schoolmeester, en toch hem zelven nooit, aanschouwende? Over het boekje van den kweekeling hebben wij reeds vroeger onze meening gezegd, en daarbij tevens den wensch uitgesproken, dat deze proeve tot navolging van een hoogst eigenaardig literarisch product, de laatste mogt zijn. Die wensch is niet vervuld geworden: want het werk van een ex-schoolmeester ligt voor ons. 't Is waar, de kweekeling erkende dat hij van den Schoolmeester den weg had geleerd dien men volgen moest; terwijl daarentegen deze ex-schoolmeester verzekert dat hij zich aan geen voorbeeld, van wien ook, heeft willen binden, en ons zelfs herinnert aan het Horatiaansche: Imitatores, servum pecus. Toch meenen we met gerustheid te mogen aannemen, dat zoo de ‘Schoolmeester’ zijne gedichten niet had geschreven, deze ex-schoolmeester nooit aan zijne Humoristische Legenden zou hebben gedacht. Humoristische legenden: - de schrijver zelf heeft zoozeer het zonderlinge, het ongepaste van dien titel gevoeld, dat hij in de Aanteekeningen eene verontschuldiging beproeft, en eindigt met te zeggen dat hij geen beter woord wist en daarom het eenmaal gekozene maar heeft laten staan. Hij houde het ons ten goede, indien wij van meening blijven, dat deze titel in ieder opzigt ongeschikt is: omdat zijne gedichten in de eerste plaats niets gemeen hebben, met wat men onder den naam van legenden pleegt te verstaan; en ten andere omdat de humor; in deze gedichten wel zeer problematiek mag worden genoemd. Wat zijn ze toch? Variatiën op het oude thema - want het begint nu reeds oud te worden, sedert de oorspronkelijke opvatting en bezieling geweken is - variatiën op het oude thema: aardigheden, bons mots, geestigheden, zoo ge wilt, naar aanleiding van eenig dier. De Schoolmeester, die de wijze les: rien de trop, kende, gaf slechts enkele dierenportretten; de kweekeling gaf er vijftien; deze ex-schoolmeester geeft er achttien, waaronder natuurlijk ook zulke, die door zijne voorgangers reeds e handeld zijn. Waardoor ze zich onderscheiden van die van

[p. 537]

den schoolmeester? Juist door hetzelfde, dat ons bij de portretten van den kweekeling, waarop ze veel gelijken, trof: door het gemis van ‘al die fijne trekken, die geestige schakeringen, dat fantastisch-geniaal spel van licht en bruin, waarin juist de verdienste van den Schoolmeester-schilder bestaat.’ Van daar dat ook deze portretten, even als die van den kweekeling, een faux air de famille met de portretten des meesters vertoonen, waarvan ze toch, bij nader onderzoek, zoo zeer blijken te verschillen.

De lezer vordere niet van ons dat wij deze galerij rondwandelen. Hij zou er veel vinden, dat hem reeds meer of minder bekend is, weinig oorspronkelijks of dat de moeite der wandeling voldoende zou loonen. Het is jammer dat iemand, die blijkens sommige verzen in dit boekje, werkelijk talent bezit, en, getuige de aanteekeningen, geen vreemdeling is op letterkundig gebied; - dat zoo iemand, zeggen wij, bezweken is voor de verzoeking, om nu juist in dit genre zijne krachten te beproeven. Hij bedenke dat slechts voor zeer weinigen, die er zich aan wagen, de spreuk van horatius niet gelden zou, juist omdat het zoo hoogst eigenaardig, zoo bij uitnemendheid subjectief is.

Wij eindigen deze aankondiging, met andermaal den opregten wensch uit te spreken, dat het boekje van den ‘Schoolmeester’ zonder verdere navolgers blijven zal; en dat het voorbeeld der schipbreuk van twee gansch niet onervarenen, heilzaam waarschuwend voor anderen moge zijn.